Τεχνική Νομοθεσία Για Μηχανικούς Πληροφορικής/Πλεονεκτήματα και Μειονεκτήματα από τη Χρήση του ΕΛ/ΛΑΚ στο Δημόσιο Τομέα

Από Βικιβιβλία

Πλεονεκτήματα και Μειονεκτήματα από τη Χρήση του ΕΛ/ΛΑΚ στο Δημόσιο Τομέα[επεξεργασία]

Η υιοθέτηση και χρήση του ΕΛ/ΛΑΚ από το Ελληνικό Δημόσιο δε λαμβάνει χώρα συντονισμένα και συντεταγμένα. Φορείς και οργανισμοί προχωράνε στην υιοθέτηση του κατόπιν πρωτοβουλιών στελεχών τους, που εκτιμούν ότι τα σχετικά πλεονεκτήματα που θα προκύψουν, από μετάπτωση σε ανοικτό λογισμικό, υπερβαίνουν το κόστος της σχετικής αλλαγής. Επιπρόσθετα, μέχρι στιγμής δεν έχουν καταγραφεί ολοκληρωμένα σχεδία για τη μετάπτωση στο ΕΛ/ΛΑΚ. Η εξέλιξη αυτή θεωρείται αναμενόμενη, καθώς στις αρχές 2000 η έννοια του ΕΛ/ΛΑΚ ήταν εντελώς άγνωστη στο Δημόσιο Τομέα. Χρειάσθηκαν αρκετά χρόνια για να ξεπεραστούν οι προκαταλήψεις που αφορούσαν το ΕΛ/ΛΑΚ, ώστε σήμερα να μπορεί να εξετάζεται ισότιμα με το εμπορικό λογισμικό κλειστού κώδικα. Συνεπώς, θα ήταν αδύνατο να υπάρξει κεντρική κατεύθυνση προς το ΕΛ/ΛΑΚ αν δεν υπήρχαν πρωτοπόροι δημόσιοι υπάλληλοι και δημόσιοι λειτουργοί, ώστε να το υιοθετήσουν στις υπηρεσίες και τους φορείς του, προκειμένου να καταστούν σαφείς οι δυνατότητες του. Στις προηγούμενες ενότητες παρουσιάστηκαν μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα επιτυχούς χρήσης του ΕΛ/ΛΑΚ από τον ευρύτερο Δημόσιο Τομέα. Πλέον οι σύγχρονες διοικητικές κατευθύνσεις αντιμετωπίζουν το ΕΛ/ΛΑΚ ισότιμα αν όχι προνομιακά, τουλάχιστον σε θεωρητικό επίπεδο. Από την άλλη πλευρά ακριβώς επειδή έχουν εξαλειφθεί οι όποιες διακρίσεις σε βάρος του ΕΛ/ΛΑΚ είναι ιδιαίτερα σημαντικό να επιχειρηθεί μια αντικειμενική καταγραφή τόσο των πλεονεκτημάτων όσο και των μειονεκτημάτων που παρουσιάζει. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι τόσο τα πλεονεκτήματα, όσο και τα μειονεκτήματα του ΕΛ/ΛΑΚ, εξετάζονται υπό το πρίσμα της ενδεχόμενης χρήσης του από το ελληνικό Δημόσιο, τη δεδομένη χρονική στιγμή που έλαβε χώρα η συγκεκριμένη μελέτη.

Πλεονεκτήματα[επεξεργασία]

Η πλειοψηφία των κρατικών φορέων χρησιμοποιεί εμπορικό λογισμικό κλειστού κώδικα. Παράλληλα, όμως, σύμφωνα με τα στοιχεία που παρατίθενται σε αυτή τη μελέτη καταγράφεται σημαντική αύξηση στην χρήση του ΕΛ/ΛΑΚ σε παγκόσμιο επίπεδο. Τα πλεονεκτήματα του ΕΛ/ΛΑΚ τα οποία συνδράμουν στην περαιτέρω υιοθέτηση του από το ελληνικό Δημόσιο παρατίθενται στην συνέχεια.

Κόστος[επεξεργασία]

Το ΕΛ/ΛΑΚ διατίθεται ελεύθερα και συνεπώς είναι εφικτή η απόκτηση του χωρίς κόστος. Είναι, ωστόσο, εφικτό να αγορασθεί από κάποια εταιρία με συμβόλαια για την αναβάθμιση, συντήρηση και υποστήριξή του. Για το εμπορικό λογισμικό, το κόστος αγοράς συμπεριλαμβάνει τεχνική υποστήριξη από την κατασκευάστρια εταιρία του, η οποία αναλαμβάνει τα προβλήματα που μπορεί να ανακύψουν από τη διάρκεια χρήσης του λογισμικού. Η αντιμετώπιση των προβλημάτων συνήθως περιλαμβάνει την τηλεφωνική υποστήριξη, ή ακόμη και την επίσκεψη τεχνικού στις εγκαταστάσεις του πελάτη. Από την άλλη πλευρά, στο ΕΛ/ΛΑΚ η υποστήριξη μπορεί να ανατεθεί στους ίδιους τους προγραμματιστές που ανέπτυξαν το συγκεκριμένο λογισμικό έναντι κάποιας αμοιβής, που θα προκύψει κατόπιν συμφωνίας. Επίσης, στο ΕΛ/ΛΑΚ υπάρχει δυνατότητα παρέμβασης, διόρθωσης και επέκτασης του κώδικα από τους μηχανικούς του λογισμικού του φορέα που το χρησιμοποιεί ή και από οποιονδήποτε τρίτο προγραμματιστή που διαθέτει τις κατάλληλες δυνατότητες. Στην περίπτωση που η υποστήριξη από τους ίδιους τους δημιουργούς του εκάστοτε έργου ΕΛ/ΛΑΚ δεν είναι εφικτή, μπορεί να ανατεθεί σε κάποια άλλη ομάδα μέσω διαγωνισμού και συνεπώς το κόστος υποστήριξης αναμένεται να είναι μικρότερο από το κόστος υποστήριξης λογισμικών κλειστού κώδικα. Επίσης, είναι εφικτή η θεσμοθέτηση κινήτρων (bounties) με τα οποία προγραμματιστές καλούνται να υλοποιήσουν λειτουργίες που επιθυμεί κάποιος φορέας ή οργανισμός, λαμβάνοντας τη σχετική ανταμοιβή. Επίσης, η επιχείρηση μπορεί να αξιοποιήσει παλαιότερο εξοπλισμό (αφού είναι ελεύθερη να κάνει τροποποιήσεις στον κώδικα) χωρίς να χρειάζεται να εκπαιδεύσει εκ νέου τους υπαλλήλους της, αφού παρουσιάζουν ομοιότητες κατά ένα μεγάλο ποσοστό στην χρήση τους, μειώνοντας έτσι τα έξοδά της..

Μειωμένες Απαιτήσεις σε Υλικό[επεξεργασία]

Το ΕΛ/ΛΑΚ δύναται να παραμετροποιηθεί κατάλληλα ώστε να έχει ελάχιστες απαιτήσεις σε υλικό και να μπορεί να εκτελείται σε παλαιότερα συστήματα, καθυστερώντας διαρκείς και κοστοβόρες αναβαθμίσεις. Ένα ΕΛ/ΛΑΚ διαθέτει λλλλκλκ πληθώρα διαφορετικών εναλλακτικών υποσυστημάτων ώστε να μπορεί να χρησιμοποιηθεί ακόμη και στις πλέον ασθενείς υπολογιστικές πλατφόρμες. Χαρακτηριστικό παραδείγματα αποτελεί το "OLPC", ένας μαθητικός υπολογιστής χαμηλότατου κόστους για παιδιά στην Αφρική. Σε κάθε περίπτωση λειτουργικά συστήματα ΕΛ/ΛΑΚ όπως το GNU/Linux είναι δυνατόν να ρυθμιστούν ώστε να εκτελούνται ακόμη και σε ενσωματωμένα σύστημα με ελάχιστους επεξεργαστικούς πόρους.

Επεκτασιμότητα[επεξεργασία]

Το εμπορικό λογισμικό κλειστού κώδικα διατίθεται αποκλειστικά σε εκτελέσιμη μορφή και συνοδεύεται με περιοριστικές άδειες χρήσης που καθιστούν αδύνατη την επέκταση της λειτουργικότητας του από τους τελικούς χρήστες. Συνεπακόλουθα, δεν υπάρχει η δυνατότητα προσθήκης νέων λειτουργιών από ένα φορέα ή έναν οργανισμό του Δημοσίου ώστε να μπορούν να ικανοποιηθούν οι μελλοντικές ανάγκες του. Σε αυτήν την περίπτωση, και αν δεν υπάρχει κάποιο ιδιωτικό συμφωνητικό, δεν είναι εφικτή η αναβάθμιση της εφαρμογής παρά μόνο από την κατασκευάστρια εταιρία. Προφανώς, η οποιαδήποτε επέκταση της λειτουργικότητας του λογισμικού αναμένεται ότι θα έχει σημαντικό κόστος για το φορέα ή τον οργανισμό. Επίσης, σε άλλες περιπτώσεις, αν η εταιρία που έχει αναπτύξει το λογισμικό είναι κάποιος πολυεθνικός όμιλος, ενδέχεται να μην ενδιαφέρεται να αναπτύξει νέα λειτουργικότητα για μεμονωμένους φορείς του Ελληνικού Δημοσίου, για διάφορους λόγους που άπτονται με το μέγεθος της ελληνικής αγοράς και την ανάγκη προτυποποίηση των προϊόντων λογισμικού.

Υποστήριξη[επεξεργασία]

Η υποστήριξη του ΕΛ/ΛΑΚ όπως συζητήθηκε και στην ενότητα του κόστους είναι δυνατή:

  • Επί πληρωμή από κάποια εταιρία που δραστηριοποιείται σχετικά.
  • Από το εξειδικευμένο προσωπικό (μηχανικοί λογισμικού, προγραμματιστές) του φορέα.
  • Από την κοινότητα που ασχολείται με την αντίστοιχη εφαρμογή ΕΛ/ΛΑΚ.
  • Από ανεξάρτητους προγραμματιστές που επιθυμούν να συνδράμουν για διάφορους λόγους.

Αξιοπιστία[επεξεργασία]

Η αξιοπιστία του ΕΛ/ΛΑΚ μπορεί να τεκμηριωθεί από το γεγονός ότι οι περισσότεροι εξυπηρετητές-διακομιστές εκτελούν ΕΛ/ΛΑΚ. Οι διακομιστές-εξυπηρετητές από τη φύση τους εκτελούν κρίσιμες υπηρεσίες και συνεπώς η επιλογή του ΕΛ/ΛΑΚ συνηγορεί στην αξιοπιστία των εν λόγω εφαρμογών. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι εταιρίες και φορείς όπως η Amazon, η Google ή το αμερικανικό χρηματιστήριο χρησιμοποιούν εκτεταμένα για τα βασικά τους συστήματα.

Ασφάλεια[επεξεργασία]

Η ασφάλεια των ΕΛ/ΛΑΚ σε σχέση με το κλειστό εμπορικό λογισμικό αποτελεί ακόμη ένα ανοιχτό ερώτημα. Σε γενικές γραμμές, η ύπαρξη πηγαίου κώδικα επιτρέπει στον κάθε ενδιαφερόμενο να τον μελετήσει και να αποφανθεί για την ασφάλειά του. Αναμφίβολα, θα μπορούσαν και επιτήδειοι να εντοπίσουν κενά ασφάλειας προκείμενου τα εκμεταλλευτούν προς όφελος τους. Τα μέχρι τώρα αποτελέσματα συνηγορούν ότι σε δημοφιλή έργα ΕΛ/ΛΑΚ τυχόν προβλήματα ασφάλειας αντιμετωπίζονται σε ελάχιστο χρόνο διανέμοντας τον απαραίτητο διορθωτικό κώδικά, ενώ άλλα "εμπειρικά δεδομένα" καταδεικνύουν αυξημένη ανθεκτικότητα σε διάφορες επιθέσεις. Σημαντική παράμετρος για την ασφάλεια των πληροφοριακών συστημάτων είναι η εξάπλωση του ιομορφικού λογισμικού. Σε αυτήν την περίπτωση τα λειτουργικά συστήματα τα οποία χρησιμοποιούν ΕΛ/ΛΑΚ αντιμετωπίζουν περιορισμένα έως μηδενικά προβλήματα, λόγω του μικρού ποσοστού των χρηστών τους όπως επίσης και των διαφορετικών διανομών-εκδόσεων που κυκλοφορούν ταυτόχρονα. Διαχρονικά αποτυπώνονται δυσκολία αλλά και αδιαφορία των συγγραφέων κακόβουλου λογισμικού να ασχοληθούν με το ΕΛ/ΛΑΚ. Συνεπακόλουθα, η απουσία ανάλογων απειλών για το ΕΛ/ΛΑΚ απαιτεί μικρότερες δαπάνες για την αγορά και συντήρηση πολλαπλών εφαρμογών ασφάλειας για κάθε υπολογιστικό σύστημα.

Τεχνογνωσία[επεξεργασία]

Τα περισσότερα οφέλη τα οποία συζητήθηκαν μπορούν, ανά περίπτωση, να αποτυπωθούν με μετρήσιμα μεγέθη (π.χ. οικονομικό όφελος). Από την άλλη, υπάρχουν και ευρύτερα μακροπρόθεσμα πλεονεκτήματα. Ειδικότερα, η τριβή ενός οργανισμού ή φορέα με τον πηγαίο κώδικα μιας εφαρμογής ΕΛ/ΛΑΚ επιτρέπει την ανάπτυξη των κατάλληλων δεξιοτήτων του προσωπικού του. Ο προγραμματισμός και η επέκταση μιας εφαρμογής ΕΛ/ΛΑΚ απαιτεί τη σε βάθος κατανόησή της. Παρότι η διαδικασία αυτή είναι επίπονη, έχει ως αποτέλεσμα τη μεταφορά τεχνογνωσίας στο ανθρώπινο δυναμικό του προσωπικού αλλά και στην ουσιαστική ανάπτυξη των δεξιοτήτων του. Αντίθετα, η διαρκής χρήση έτοιμων προγραμμάτων και η απλή παραμετροποίηση τους δεν απαιτεί τις εξειδικευμένες γνώσεις πληροφορικής και τις εξειδικευμένες σπουδές που διαθέτει η πλειοψηφία των εργαζομένων στους περισσότερους δημόσιους φορείς.

Γενικότερα Οφέλη για την Ελληνική Κοινωνία[επεξεργασία]

Οι περισσότερες ελληνικές μικρομεσαίες επιχειρήσεις δεν αναπτύσσουν λογισμικό άλλα αντίθετα μεταπωλούν, συντηρούν και εγκαθιστούν εμπορικό λογισμικό. Αν και οι δραστηριότητες αυτές μπορεί να καταστούν οριακά επικερδείς, δεν αξιοποιούν τα σημαντικά πλεονεκτήματα που συγκεντρώνουν οι νέοι επιστήμονες των σχετικών πανεπιστημιακών τμημάτων, ούτε οδηγούν στην παραγωγή νέων προϊόντων και τεχνογνωσίας. Αντίθετα, η ενασχόληση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων με λύσεις ΕΛ/ΛΑΚ θα τις ωθήσει στην απόκτηση της ανάλογης τεχνογνωσίας και στην περαιτέρω ανάπτυξη των δεξιοτήτων του προσωπικού της. Επιπρόσθετα, καθώς τα περισσότερα έργα ΕΛ/ΛΑΚ είναι διεθνή και όχι τοπικής κλίμακας, χρησιμοποιούνται από εταιρίες σε όλο τον κόσμο. Συνεπώς, οι ελληνικές επιχειρήσεις θα μπορέσουν να αναπτύξουν το ανάλογο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και εξωστρέφεια.

Βασικά Μειονεκτήματα του ΕΛ/ΛΑΚ[επεξεργασία]

Κόστος Μετάπτωσης σε ΕΛ/ΛΑΚ[επεξεργασία]

Σε κάθε μετάπτωση από ένα πληροφοριακό σύστημα σε κάποιο άλλο υπάρχει το σχετικό κόστος, καθώς η διαδικασία αυτή είναι επίπονη και συνήθως χρονοβόρα. Συνεπώς, οι όποιες αποφάσεις θα πρέπει να ληφθούν μετά από τις κατάλληλες τεχνοοικονομικές μελέτες. Αναμφίβολα, το θέμα του συνολικού κόστους των πληροφοριακών συστημάτων (Total Cost of Ownership – TCO) είναι ένα σημαντικό ερώτημα το οποίο δεν έχει προφανείς απαντήσεις, αλλά αντίθετα γίνεται ακόμη πιο δύσκολο αν συνυπολογιστούν τα θέματα που άπτονται του ΕΛ/ΛΑΚ. Ειδικότερα, θα πρέπει να διασαφηνιστεί αν η μετάπτωση θα περιλαμβάνει συμβόλαιο υποστήριξης ή θα αναλάβει τις διαδικασίες το σχετικό τμήμα μηχανοργάνωσης του φορέα ή του οργανισμού. Επίσης, θα πρέπει να εξεταστούν εναλλακτικές λύσεις όπως η συνεργασία με τρίτες επιχειρήσεις ή μεμονωμένα μέλη των κοινοτήτων κατά περίπτωση. Γενικότερα, το ΕΛ/ΛΑΚ προσφέρει την δυνατότητα διαφορετικών λύσεων και στρατηγικών και συνεπώς απαιτείται περαιτέρω εμβάθυνση στο λειτουργικό μοντέλο που θα υιοθετηθεί. Επιπρόσθετα, η μετάπτωση σε ΕΛ/ΛΑΚ περιλαμβάνει διαφορετικά σενάρια, τα οποία μπορούν να αφορούν από την υιοθέτηση ΕΛ/ΛΑΚ μόνο σε κρίσιμα συστήματα, δηλαδή σε διακομιστές και εξυπηρετητές ή/και την εγκατάσταση μεμονωμένων προγραμμάτων ΕΛ/ΛΑΚ, όπως εφαρμογές γραφείου που έχουν και το μεγαλύτερο κόστος σε εμπορικό λογισμικό. Τέλος, η πλήρης μετάβαση σε ΕΛ/ΛΑΚ για το σύνολο των πληροφοριακών συστημάτων του φορέα προφανώς ενέχει αυξημένες απαιτήσεις και σε αυτή την περίπτωση οι φορείς στρέφονται στην παροχή κατάλληλης υποστήριξης (φυσικά, με την αντίστοιχη αμοιβή), σε διάφορες εταιρίες που παρέχουν ολοκληρωμένες αντίστοιχες λύσεις.

Έλλειψη Εξειδικευμένων Εφαρμογών[επεξεργασία]

Το μεγαλύτερο μειονέκτημα του ΕΛ/ΛΑΚ αφορά την έλλειψη ορισμένων πολύ συγκεκριμένων εφαρμογών που εκτελούνται σε εμπορικό λογισμικό. Εφαρμογές αυτού του είδους μπορεί να είναι είτε εξειδικευμένες εφαρμογές, όπως για παράδειγμα προγράμματα σχεδιασμού υλικού, ή απαρχαιωμένες εφαρμογές που αναπτύχθηκαν κατά το παρελθόν και χρησιμοποιούνται από το φορέα χωρίς πλέον να αναπτύσσονται περαιτέρω. Η πρώτη περίπτωση είναι σαφώς πιο δύσκολη, ωστόσο ελάχιστοι φορείς του Δημοσίου έχουν τόσο εξειδικευμένες ανάγκες. Ακόμη και σε αυτήν την περίπτωση, διατηρώντας τις άδεις χρήσης του εμπορικού λογισμικού που διαθέτουν, μπορούν να εκτελέσουν τα αντίστοιχα προγράμματα μέσω τεχνικών εικονικοποιήσης (virtualization). Η δεύτερη περίπτωση, που είναι και η πλέον συνηθισμένη, μπορεί να αντιμετωπιστεί με την χρήση προγραμμάτων εξομοίωσης άλλων λειτουργικών συστημάτων πάνω σε συστήματα [www.winehq.com"ΕΛ/ΛΑΚ"]. Με αυτόν τον τρόπο μπορούν να εκτελεστούν σχεδόν όλες οι παλιότερες εφαρμογές χωρίς την αγορά επιπλέον αδειών χρήσης εμπορικού κλειστού λογισμικού.

Δυσκολία Εύρεσης Προσωπικού με Τεχνογνωσία[επεξεργασία]

Το εμπορικό κλειστού κώδικα λογισμικού χρησιμοποιείται σχεδόν καθολικά σε επίπεδο λειτουργικού συστήματος και εφαρμογών γραφείου. Οι εφαρμογές αυτές αφορούν, ωστόσο, περισσότερο τους απλούς χρήστες και όχι τους προγραμματιστές και τους διαχειριστές συστημάτων ενός οργανισμού. Το θέμα της εξοικείωσης με το ΕΛ/ΛΑΚ θα εξεταστεί στην παρακάτω ενότητα. Οι μηχανικοί πληροφορικής, είτε εργάζονται σαν διαχειριστές συστημάτων, είτε στην ανάπτυξη εφαρμογών και λογισμικού, είναι απόλυτα εξοικειωμένοι με συστήματα UNIX, καθότι αποτελούν διαχρονικά κεντρικό σημείο αναφοράς στα περισσότερα προγράμματα σπουδών και συνεπώς δεν αναμένεται να συναντήσουν ιδιαίτερα σοβαρά προβλήματα.

Ελλιπής Κατάρτιση των Υποψήφιων Χρηστών[επεξεργασία]

Η χρήση του ΕΛ/ΛΑΚ στην Ελλάδα σε επίπεδο εφαρμογών είναι περιορισμένη. Η εκπαίδευση των υπαλλήλων είναι πρωτεύουσας σημασίας για την επιτυχή μετάβαση σε ΕΛ/ΛΑΚ. Το κόστος της εκπαίδευσης μπορεί να αποβεί σημαντικό και για το λόγο αυτό υπάρχει ανάγκη να εξετασθούν λύσεις που θα διευκολύνουν τους απλούς υπαλλήλους του φορέα στη υιοθέτηση του ΕΛ/ΛΑΚ. Η σύγχρονη τάση για διαδικτυακές εφαρμογές απλοποιεί αισθητά το πρόβλημα εξοικείωσης των χρηστών με το ΕΛ/ΛΑΚ, καθώς σε αυτή την περίπτωση δεν υπάρχει καμία διαφοροποίηση στην εκτέλεση τους είτε από ΕΛ/ΛΑΚ, είτε από κλειστό εμπορικό λογισμικό. Στην περίπτωση των εφαρμογών που εκτελούνται τοπικά στο σύστημα του χρήστη θα χρειαστεί η απαιτούμενη εκπαίδευση, αλλά, καθώς οι βασικές εφαρμογές εμφανίζουν ομοιότητες στο ΕΛ/ΛΑΚ, αναμένεται ότι είναι εφικτή η σχετική μετάπτωση. Το κόστος εκπαίδευσης αναμφίβολα θα πρέπει να προσμετρηθεί στην απόφαση για υιοθέτηση ΕΛ/ΛΑΚ, το οποίο όμως θα πρέπει να συγκριθεί με το κόστος εκπαίδευσης αναβάθμισης κλειστού εμπορικού λογισμικού. Ειδικότερα, αν οι αναβαθμίσεις λαμβάνουν χώρα ανά αραιά χρονικά διαστήματα τότε οι αλλαγές για το χρήστη είναι εξίσου αισθητές όσο και κατά την μετάβαση του σε ΕΛ/ΛΑΚ.

Εκπαιδευτικό Υλικό[επεξεργασία]

Παραπομπές[επεξεργασία]