Μετάβαση στο περιεχόμενο

Η γυναικεία επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα

Προσθήκη συνδέσεων
Από Βικιβιβλία

Εισαγωγή

[επεξεργασία]

Παρά τις ζωτικές αλλαγές στην κοινωνία, καθώς οι γυναικείοι ρόλοι πλέον έχουν εξελιχθεί και έχουν πρόσβαση στην ανώτερη εκπαίδευση, στην αγορά εργασίας και μπορούν να απολαμβάνουν την οικονομική ανεξαρτησία τους ακόμη υπάρχει μία ασσυμετρία [1]. Παρόλο του ότι οι γυναίκες έχουν κάνει σημαντικά βήματα επάνω στην ισότητα των 2 φύλων, στους τομείς της εκπαίδευσης και της εργασίας, καθώς και η θέση τους στην οικογένεια έμεινε ουσιαστικά η ίδια [2]. O χρόνος και η ενέργεια που απαιτήται για να παίξει ένα κυρίαρχο ρόλο συνήθως έρχεται σε αντίθεση με τις απιτήσεις για μία αποτελεσματική καριέρα [3]. Η σκάλα της ανέλιξης από τις απλές δουλειές σε ανώτερες θέσεις συνήθως απαιτεί πολλές ώρες δουλειάς και μία δόση ατομικής αισιοδοξίας και πίστης στην εταιρία [4] . Λόγω των ανδροκρατούμενων δικτύων εργασίας, την έλλειψη τον κατάλληλων μοντέλων και συμβουλευτικών δομών για τις γυναίκες είναι πολύ δύσκολο να ανεβούν στους βαθμούς και τα αξιώματα μιας εταιρίας.[5]. Επίσης έχει παρατηρηθεί ότι η οικογένεια και ιδιαίτερα τα μικρά παιδιά έχουν τεράστια επίδραση στην επαγγελματική πορεία μιας γυναίκας.[2].Μερικές γυναίκες διαλέγουν όχι την οδό της σταδιοδρομίας αλλά της επιχειρηματικότητας με την πεποίθηση ότι θα τους προσφέρει καλύτερη ισορροπία μεταξύ της δουλειάς και της οικογένειας τους.. H εργασία αυτή γίνεται με σκοπό να αναδειχθούν οι διαφορές στα 2 φύλα στον τομέα της επιχειρηματικότητας, και για να τονιστεί ανάγκη αύξησης της γυναικείας επιχειρηματικότητας. Ακόμη παρουσιάζονται φορείς οι οποίοι βοηθούν τις επίδοξες γυναίκες επιχειρηματίες στα δύσκολα πρώτα βήματα και προτείνονται λύσης οι οποίες θα ανακουφίσουν, και θα δώσουν ώθηση στην επιχειρηματικότητα του γυναικείου φύλου.

Η έννοια της επιχειρηματικότητας

[επεξεργασία]

Η επιχειρηματικότητα είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται κατά κόρον στην καθημερινή γλώσσα, στις πολιτικές δηλώσεις και στις ακαδημαικές αναλύσεις. Ο λόγος που συμβαίνει αυτό είναι η κοινή διαπίστωση ότι η οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας είναι συνάρτηση, εξαρτάται και προσδιορίζεται μεταξύ άλλων παραγόντων και από την επιχειρηματικότητα. Η ανάλειψη επιχειρηματικών πρωτοβουλιών οι οποίες δεν θα επικεντρώνονται μόνο στη δημιουργία των επιχειρήσεων αλλά και στον εκσυγχρονισμό τους, συνεπάγεται για την χώρα αύξηση του εθνικού πλούτου, παραγωγή τεχνογνωσίας και καινοτομιών, αφθονία και ποικιλία προιόντων και υπηρεσιών και φυσικά δημιουργία νέων θέσεων απασχόλησης. Το φαινόμενο της επιχειρηματικότητας είναι πολυδιάστατο, αφού για παράδειγμα η εκμετάλλευση ευκαιριών σημαίνει ότι ενεργεί ο επιχειρηματίας διαφορετικά με τους άλλους. Με την επιχειρηματικότητα ο άνθρωπος επιχειρεί, δηλαδή προσπαθεί να κάνει κάτι καινούργιο, χωρίς βεβαιότητα για το τελικό αποτέλεσμα της προσπάθειας. Σε αυτή τη διαδικασία ο επιχειρηματίας εκτελεί πολύ χρήσιμες και αναντικατάστατες λειτουργίες για τον εαυτό τους και την επιχείρηση.

Περιγράφοντας την επιχειρηματικότητα μέσω δραστηριοτήτων του επιχειρηματία που την υλοποιεί θα λέγαμε ότι η έννοια αυτή:

  • Σημαίνει τον άριστο τρόπο οργάνωσης και συνδυασμού συντελεστών της παραγωγής για τη δημιουργία αγαθών και υπηρεσιών
  • Εμπεριέχει το στοιχείο της εισαγωγής και εφαρμογής καινοτομιών καθώς και της δημιουργικής μίμησης κάθε πρωτοποριακής επιχειρηματικής προσπάθειας.
  • Εμπεριέχει το στοιχείο του κινδύνου.
  • Εκφράζει την ικανότητα κάποιου να διαβλέπει, να αναγνωρίζει και να αξιοποιεί τις ευκαιρίες κέρδους που δημιουργούνται στην αγορά, η οποία συνήθως λειτουργεί με ατέλειες.
  • Η επιχειρηματικότητα μπορεί να ασκηθεί συνδυάζοντας όλες τις παραπάνω δραστηριότητες.

Η πολιτική της επιχειρηματικότητας

[επεξεργασία]

Η πολιτική επιχειρηματικότητας ορίζεται ως εξής:

  • Στοχεύει στο προ-στάδιο και την προετοιμασία των φάσεων των επιχειρησιακών διαδικασιών.
  • Σχεδιάζεται και συνδυάζεται με τις περιοχές του Κίνητρου, Ευκαιρίας και Δεξιοτήτων,
  • Με το κύριο αντικείμενο να είναι η ενθάρρυνση όλο και περισσότερων ανθρώπων να σκεφτούν την επιχειρηματικότητα ως επιλογή, εισερχόμενοι στα πρώιμα στάδια ενεργειών εκκίνησης μιας επιχείρησης. [6]

Θεωρία της επιχειρηματικότητας και το γυναικείο φύλο

[επεξεργασία]

Μεγάλο μέρος της βιβλιογραφίας της επχειρηματικότητας εστιάζει περισσότερο στα κίνητρα για την επιχειρηματικότητα και στα χαρακτηριστικά των επιχειρηματιών. Τα συμπεράσματα από αυτές τις έρευνες δεν είναι καθόλου ομογενοποιημένα [7]. Η έρευνα σχετικά με την ανεξαρτησία και την πρόκληση της επιχειρηματικότητας, θεωρούνται συχνά τα μεγαλύτερα κίνητρα πίσω από την ίδρυση νέων επιχειρήσεων ενώ οι επιχειρηματίες συχνά αποδεικνύονται αισιόδοξοι, ευφυείς, ανεξάρτητοι, με πολλή όρεξη για δουλειά, και με πρόθεση για την ανάληψη ρίσκου. Γενικότητες σχετικά με τα χαρακτηριστικά των επιχειρηματιών [8],δίνουν πάνω κάτω μία σωστή εικόνα για τον μέσο επιχειρηματία αλλά έχουμ μικρή επεξηγηματική αξία. Από την στιγμή που οι γυναίκες βγήκαν εκτός από αυτές τις έρευνες, η εξαιρέθηκαν από την ερευνητικές πρακτικές, οι περισσότερες αναλύσεις δίνουν εικόνα μόνο για τον άνδρα επιχειρηματία. Στην δεκαετία του 80’ πολλοί επιστήμονες που ασχολούνταν με τον τομέα της επιχειρηματικότητας άρχισαν να ασχολούνται με τα κίνητρα και τα χαρακτηριστικά των γυναικών επιχειρηματιών [9]. Οι έρευνες τονίζουν ότι για τις γυναίκες είναι πιο δύσκολο να ξεκινήσουν μία επιχειρηματική μονάδα λόγω καταρχήν, έλλειψης ευκαιριών ανάπτυξης των κατάλληλων δεξιοτήτων κατά δεύτερον λόγω έλλειψης προσδοκιών από την επιχειρηματικότητα και κατά τρίτον λόγω αυξημένων απαιτήσεων οι οποίες θα τους έκαναν να μπερδέψουν τους ρόλους τους. Είναι εμφανές επίσης ότι οι γυναίκες επιχειρηματίες αναζητούν την ελευθερία να συνδυάσουν την οικογένεια, με ένα καλό εισόδημα που εκφράζει την ανάγκη για ευελιξία η οποία δεν συναντάται στους άνδρες επιχειρηματίες. Οι γενετικές διαφορές εξηγούνται από τους όρους των φυλετικών ρόλων ένα όρος που χρησιμοποιείται από τις φεμινίστριες. Φεμινιστικές έρευνες στις οποίες το φύλο χρησιμοποιείται ως μεταβλητή και ο στόχος είναι η παρουσίαση των γενετικών διαφορών με αναφορά στις φεμινιστικές προσδοκίες συνήθως ονομάζεται «εμπειρικός φεμινισμός». Η σημαντικότητα αυτών των ερευνών είναι ότι κάνουν ορατές τις γυναίκες επιχειρηματίες στις επιχειρηματικές έρευνες. Για την δημιουργία ενός θεωρητικού υπόβαθρου κατά του οποίου να ερευνηθεί η σημασία και η σπουδαιότητα της επιχειρηματικότητας υπάρχουν 2 βασικές προκλήσεις, πρώτον να διασαφηνίσουμε τις διαφορές ανάμεσα στις γυναίκες επιχειρηματίες και ανάμεσα στους άνδρες κρατώντας το γένος σαν βασική κατηγορία ανάλυσης [9].

Διαφορές των 2 φύλων στην επιχειρηματικότητα

[επεξεργασία]

Μαζί με την αυξητική τάση των γυναικείων επιχειρήσεων, παρατηρήτε και μία επιπλέον αύξηση στον αριθμών των μελετών επάνω στην γυναικεία επιχειρηματικότητα. Ενώ οι παλαιότερες έρευνες επικεντρώνονταν στα ψυχολογικά και κοινωνικά χαρίσματα των γυναικών επιχειρηματιών, υποθέτοντας ότι οι διαφορές ανάμεσα στους άνδρες και τις γυναίκες είναι αμελητέες, οι νέες έρευνες αναδεικνύουν τις διαφορές των δύο φύλων στον επιχειρηματικό τομέα που βασίζονται πάνω σε ψυχολογικές και κοινωνικές θεωρίες. Σύμφωνα με αυτή την παραδοχή οι γυναίκειοι κοινωνικοί προσανατολισμοί στρέφονται κυρίως στις προσωπικές σχέσεις και βλέπουν τις επιχειρήσεις τους μέσα από ένα συνδυαστικό σύστημα το οποίο περιλαμβάνει την οικογένεια,το κοινωνικό σύνολο και την επιχείρηση [10].Η προοπτική αυτή επικεντρώνεται στις γενετικές διαφορές στα επιχειρηματικά χαρακτηριστικά και απόδοση από την όψη των θεωριών του «φιλελεύθερου φεμινισμού» και του «κοινωνικού φεμινισμού» ο οποίος προσπαθεί να εξηγήσει την βάση του χαμηλότερου κοινωνικού “status“ στην κοινωνία.[11].Ενώ ο φιλελεύθερος φεμινισμός εξηγεί τις διαφορές των επιτευγμάτων ανάμεσα στην γυναίκα και τον άντρα τονίζοντας τις διακρίσεις και/ή του παράγοντες του συστήματος που στερούν τις γυναίκες από απαραίτητες ευκαιρίες ,όπως η εκπαίδευση και η εμπειρία, ο κοινωνικός φεμινισμός εξηγεί ότι αυτές οι διαφορές αναφερόμενος στην εν’εξελίξη διαδικασία κοινωνικοποίησης έχουν οδηγήσει τους άντρες και τις γυναίκες στην αντίληψη ότι διαφέρουν εγγενώς.[12]. Οι περισσότερες έρευνες για την γυναικεία επιχειρηματικότητα επικεντρώνεται στα προσωπικά χαρακτηριστικά των γυναικών επιχειρηματιών όπως δημογραφικά στοιχεία, κίνητρα και εκπαιδευτικές και επαγγελματικές εμπειρίες [10]. Ωστόσο, πρόσφατες έρευνες εξετάζουν τα οργανωτικά χαρακτηριστικά, όπως πχ τα επιχειρηματικά χαρακτηριστικά, στρατηγικές, προβλήματα, μοντέλα διαχείρισης καθώς και βαθμό εξοικείωση με την τεχνολογία [10]. Αυτές οι έρευνες δείχνουν ότι παρόλο που υπάρχουν ομοιότητες ανάμεσα σε άντρες και γυναίκες επιχειρηματίες σε πολλά στοιχεία, υπάρχουν διαφορές στο εκπαιδευτικό υπόβαθρο, στην εργασιακή εμπειρία, στις δεξιότητες αλλά και στους επιχειρησιακούς στόχους. Είναι ξεκάθαρο ότι αυτές οι παραδοχές μας ωθούν στην επιπλέον εξέταση. Παρακάτω ακολουθεί ένας πίνακας που δείχνει τις διαφορές ανάμεσα στους άνδρες και γυναίκες επιχειρηματίες.

Μέγεθος επιχείρησης

  • Οι γυναικείες επιχειρήσεις είναι νεότερες, μικρότερες και απασχολούν λιγότερους εργαζόμενος από τις ανδρικές. [10]

Τομέας

  • Οι γυναίκες επιχειρηματίες δραστηριοποιούνται κατά κόρον στον τομέα του εμπορίου και λιγότερο σε κατασκευαστικούς και παραγωγικούς τομείς.

Απόδοση

  • Οι γυναικείες επιχειρήσεις έχουν μεγαλύτερο δείκτη αποτυχίας, και έχουν μικρότερη απόδοση κερδών σε σχέση με τις ανδρικές επιχειρήσεις. [10].

Εμπειρικό υπόβαθρο

  • Οι γυναίκες έχουν μικρότερη εκπαίδευση σε επιχειρησιακά θέματα από τους άνδρες
  • Οι άνδρες συνήθως έχουν μεγαλύτερη εμπειρία πάνω σε θέματα μισθοδοσίας, ίδρυσης και διαχείρισης ατομικής επιχείρησης. Επίσης έχουν περισσότερη εμπειρία στον τομέα της διαχείρισης και εμπειρία σε θέματα προσωπικού, καθώς και τεχνικής και οικονομικής φύσης.[10]

Κίνητρα

  • Οι άνδρες επιχειρηματίες έχουν περισσότερα κίνητρα καθώς θέλουν να βελτιώσουν την θέση τους στην κοινωνία γιαυτούς και τις οικογένειες τους, ενώ οι γυναίκες επιχειρηματίες εμπνέονται πιο πολύ από το αίσθημα του επιτεύγματος.
  • Οι γυναίκες επιχειρηματίες εμπνέονται από ουσιαστικούς στόχους όπως για παράδειγμα «το να είσαι αφεντικό του εαυτού σου» και το αίσθημα της αυτοπραγμάτωσης παρά από οικονομικά κίνητρα όπως πχ ένα έξτρα εισόδημα.
  • Οι άντρες ανοίγουν επιχειρήσεις βάση ευκαιριών, ενώ οι γυναίκες έλκονται περισσότερο από την ανάγκη. [13]

Αξίες

  • Οι άνδρες επιχειρηματίες τείνουν να δώσουν μεγαλύτερη έμφαση στις οικονομικές αξίες, και σε ποσοτικά χαρακτηριστικά επιτεύγματος και επιτυχίας, όπως η κοινωνική κατάσταση και τον πλούτο, ενώ οι γυναίκες επιχειρηματίες τείνουν να δίνουν μεγαλύτερη βαρύτητα σε κοινωνικές αξίες και ποιοτικά χαρακτηριστικά όπως αυτοπραγμάτωση και ισχυρές προσωπικές σχέσεις.
  • Οι άνδρες επιχειρηματίες συνήθως διαχωρίζουν την δουλειά από την προσωπική ζωή, σε αντίθεση με τις γυναίκες βλέπουν την δουλειά ως μέρους του δικτύου γνωριμιών τους στο οποίο προσωπική ζωή, κοινωνία και επιχείρηση αναμειγνύονται. [13]
  • Οι γυναίκες είναι πιο πιθανό να λειτουργεί ως ο «βασικός γονέας, η νοικοκυρά, και η νταντά» και είναι πιο πιθανό να συναντήσουν προβλήματα ανάμεσα στην επιχείρηση και την προσωπική τους ζωή. Από την άλλη μεριά η κύρια δραστηριότητα των ανδρών είναι να εξασφαλίζουν τα προς το ζην.
  • Οι άνδρες προβλέπεται να δίνουν μεγάλη ενέργεια στον τομέα της καριέρας τους και της δουλειάς τους, ενώ οι γυναίκες προβλέπεται ότι η κυριότερη αρμοδιότητα της είναι η οικογένεια και η δουλειά. Οι γυναίκες βλέπουν την επιχειρηματικότητα όχι ως καριέρα αλλά ως στρατηγική ζωής.
  • Ενώ οι άνδρες επιχειρηματίες δίνουν έμφαση στο μέγεθος της επιχειρηματικής επιτυχίας βάση αριθμών, σε αντίθεση οι γυναίκες επιχειρηματίες θα μετρήσουν την επιτυχία με λιγότερο αντικειμενικά κριτήρια. [14]

Προτιμήσεις

  • Οι γυναίκες προτιμούν δουλειές που προσφέρουν προοπτική και ευκαιρίες για επαγγελματική ανάπτυξη, ενώ οι άνδρες προτιμούν δουλειές που προσφέρουν υψηλό εισόδημα
  • Οι γυναίκες επιχειρηματίες επιθυμούν μικρότερο βαθμό επαγγελματικής ανάπτυξης από τους άνδρες, καθώς επικεντρώνονται στους στόχους και όχι στην ανάπτυξη και την απόδοση.
  • Οι γυναίκες επιχειρηματίες έχουν συμπεριφορά ανάλειψης μικρού ρίσκου.
  • Οι γυναίκες συνήθως ενδιαφέρονται για διαχειριστικά και οργανωσιακά θέματα, και λιγότερο για οικονομικά από ότι οι άνδρες.

Στόχοι και στρατηγικές

  • Οι γυναίκες επιχειρηματίες είναι πιθανότερο να διαλέξουν μία κλειστή (niche) αγορά, και να επικεντρωθούν εκεί, υιοθετώντας μία πιο αμυντική στρατηγική από τους άνδρες επιχειρηματίες.[13]
  • Οι γυναίκες επιχειρηματίες τείνουν να έχουν μία ισορροπία ανάμεσα στους οικονομικούς στόχους όπως το κέρδος και η ανάπτυξη και στους μη-οικονομικούς στόχους όπως η ποιότητα παραγωγής, η προσωπική ευχαρίστηση, και η βοήθεια στους άλλους. Συνήθως επιθυμούν να επιτύχουν συνδυαστικούς στόχους σε αντίθεση με τους άνδρες.
  • Οι γυναίκες επιχειρηματίες τείνουν να χρησιμοποιούν τον σχεδιασμό περισσότερο από τους άνδρες. Οι γυναίκες συχνά χρησιμοποιούν την διαισθητική προσέγγιση. [14]


Διαχειριστικό στυλ

  • Οι γυναίκες επιχειρηματίες έχουν πιο ήπιο διαχειριστικό στυλ και είναι πιο ανοιχτές στην επικοινωνία, και είναι πιο ελαστικές στην επιχειρησιακές δομές. Οι γυναίκες είναι πιο πιθανό να δημιουργήσει μία πιο διαδραστική, και ομαδική διαχείριση από τους άνδρες.
  • Οι γυναίκες επιχειρηματίες είναι πιο πιθανό να αναθέσουν εργασίες στους εργαζομένους τους και να τους επιβραβεύσουν για την ομαδική απόδοση, σε αντίθεση με την ατομική απόδοση από τους άνδρες.
  • Οι γυναίκες επιχειρηματίες είναι πιο πιθανό να χρησιμοποιήσουν τα προσωπικά τους δίκτυα για την πρόσληψη εργαζομένων και να επιλέξουν εργαζομένους γυναίκες σε αντίθεση με τους άνδρες.[14]

Δίκτυα

  • Οι γυναικεία επιχειρηματικότητα είναι πιο πιθανό να συμμετέχει σε ένα δίκτυο και είναι πιο θετικές στην συμμετοχή των τοπικών δικτύων σε αντίθεση με τους άνδρες που είναι πιο διστακτικοί στο να ταξιδέψουν σε μεγάλες αποστάσεις.
  • Οι γυναίκες επιχειρηματίες ξοδεύουν λιγότερο χρόνο σε δημιουργία δικτύων από τους άνδρες, εξαιτίας συνδυασμού οικογένειας και εργασίας.
  • Τα δίκτυα των γυναικών είναι μικρότερα και πιο προσωπικά από τους άνδρες.[10]

Η αυξανόμενη σπουδαιότητα της γυναικείας επιχειρηματικότητας

[επεξεργασία]

Στον πυρήνα των επιχειρηματικών διαδικασιών βρίσκεται ο επιχειρηματίας ο οποίο είναι ικανός να αναγνωρίζει τις ευκαιρίες και είναι πρόθυμος να επωμισθεί το ρίσκο που σχετίζεται με την εκμετάλλευση τους. Ο επιχειρηματίας είναι μία σπάνια πηγή –δεν έχει ο καθένας το ταλέντο ,τις δεξιότητες ,και τα κίνητρα για να ξεκινήσει μια επιχείρηση-. Όμως είναι πολύ σημαντικό για μία κοινωνία ευημερίας να αυξηθεί ο δείκτης επιχειρηματικότητας και στους άντρες και στις γυναίκες. Από την στιγμή που οι γυναίκες είναι γενικά λιγότερες ενεργές στην επιχειρηματική δραστηριότητα, είναι επίσης σημαντικό να διασφαλιστούν όλες οι απαραίτητες συνθήκες που είναι αναγκαίες για την εκμετάλλευση αυτής της σπάνιας πηγής [15]

Στις περισσότερες κοινωνίες, το ιεραρχικό κοινωνικό πλαίσιο επηρεάζει οριζόντια και κάθετα των διαχωρισμό των δύο φύλων στην επαγγελματική δομή, με αποτέλεσμα να επηρεάζεται και το επίπεδο της επιχειρηματικότητας. Ένα σημαντικό μέρος της επιχειρηματικότητας αποτελείται από την γυναικεία επιχειρηματικότητα. Εμπειρικά στοιχεία μας οδηγούν στην διαπίστωση ότι η γυναικεία επιχειρηματικότητα αυξάνεται σταθερά και ότι υπάρχουν σημαντικές διαφορές ανάμεσα στους άνδρες και τις γυναίκες επιχειρηματίες [15].

Επίπεδα και τομείς δράσης γυναικείας επιχειρηματικότητας

[επεξεργασία]

Παρότι το ανδρικό φύλο είναι αυτό το οποίο είναι πιο πρόθυμο να ξεκινήσει μία ατομική επιχείρηση πολλές κυβερνήσεις ανα τον κόσμο διοργανώνουν και συντονίζουν ενέργειες με σκοπό την ενθάρρυνση των γυναικών να ασχοληθούν και να δραστηριοποιηθούν στον τομέα της επιχειρηματικότητας.[16] . Στην Αμερική αυτήν την στιγμή υπάρχουν πάνω από 6.2 εκατ. ατομικές γυναικείες επιχειρήσεις και ο αριθμός καθώς και τα ποσοστά δείχνουν αυξητικές τάσεις. Στην Βόρεια Ιρλανδία περίπου το 2.1% των γυναικών ασχολούνται με την επιχειρηματικότητα αριθμός απογοητευτικός καθώς είναι τέσσερις φορές κάτω από τα ανδρικά ποσοστά σε αντίθεση με το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιρλανδία όπου το ανδρικό ποσοστό που θέλει να πάρει ρίσκα και να επενδύσει σε ατομική επιχειρηση αγγίζει διπλάσιο η τριπλάσιο ποσοστό . ΟΙ μελέτες καταδυκνύουν ενδεικτικά ότι οι γυναίκες αρέσκονται να δραστηριοποιούνται σε παραδοσιακά γυναικείους τομείς όπως το εμπόριο, αλλά υστερούν σε παρουσία και δράση σε άλλους τομείς οι οποίοι θεωρούνται ανδροκρατούμενοι όπως οι επιστήμες, η μηχανική και η τεχνολογία .

Φορείς γυναικείας επιχειρηματικότητας

[επεξεργασία]

ΕΣΠΑ-Προώθηση γυναικείας επιχειρηματικότητας

ΤΟ πρόγραμμα υλοποιείται στο πλαίσιο του επιχειρησιακού προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα και Επιχειρηματικότητα» (ΕΠΑΝ ΙΙ) 2007-2013 και εντάσσεται στον άξονα προτεραιότητας 2, ό οποίος επιδιώκει την επέκταση της εξωστρεφούς επιχειρηματικότητας ως ισχυρής και ικανής συνθήκης για την παραγωγική αναβάθμιση της χώρας προς αγαθά και υπηρεσίες υψηλής προστιθέμενης αξίας με ενσωμάτωση γνώσης και καινοτομίας με ποιότητα και περιβαλλοντική ευαισθησία. Έχουν προκυρηχθεί πολλά προγράμματα ενίσχυσης επιχειρηματικότητας των γυναικών με το τελευταίο το 2009.Συγκεκριμένα το πρόγραμμα ονομαζόταν «Ενίσχυση επιχειρηματικότητας γυναικών» και είχε σκοπό την παροχή επιδότητσης για ίδρυση νέων επιχειρήσεων από γυναίκες σε όλους σχεδόν τους τομείς οικονομικής δραστηριότητας, ενώ το ποσό της επιδότησης κυμαίνονταν από τα 30.000 έως 200.000 ευρώ [17] 100 MIRRORS.

Το πρόγραμμα 100MIRRORS έχει ως στόχο τη βελτίωση της κατάστασης, με την ανάπτυξη μίας γραμμής επικοινωνίας, την ιστοσελίδα του, στην οποία οι γυναίκες επιχειρηματίες στις συμμετέχουσες χώρες θα παρουσιάσουν τις εμπειρίες, τις δεξιότητες, τις ικανότητες, τους περιορισμούς και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν, αλλά και το πώς κατάφεραν να βελτιώσουν την ζωή τους με το να ηγηθούν σε διάφορους τομείς, προσπαθώντας να μοιραστούν με άλλες το πνεύμα της επιχειρηματικότητας και της αυτενέργειας. Οι στόχοι του προγράμματος είναι:

  • Ο προσδιορισμός των δεικτών και των επιχειρήσεων, οργανισμών και ιδρυμάτων που θα χρησιμεύσουν στον εντοπισμό των γυναικών επιχειρηματιών σε διάφορα κοινωνικά περιβάλλοντα
  • Η επιλογή 100 γυναικών-επιχειρηματιών από διάφορες ευρωπαικές χώρες οι οποίες θα χρησιμεύσουν ως πρότυπα για άλλες που επιθυμούν να ξεκινήσουν την δική τους επιχείρηση η στην ενίσχυση των δημιουργικών και επιχειρηματικών ικανοτήτων τους.
  • Να αρχίσει μία ανάλυση για το πώς οι γυναίκες έγιναν επιχειρηματίες, τις μεθόδους που ακολούθησαν, τις δυσκολίες που συνάντησαν και τις επιδόσεις τους στις βασικές ικανότητες.

Στο πρόγραμμα συμμετέχουν 7 οργανισμοί από την Ελλάδα, την Ισπανία ,τη Γαλλία, τη Βρετανία ,και την Πολωνία με διαφορετική εξειδίκευση [18] .


Εθνικό επιμελητηριακό δίκτυο Ελληνίδων επιχειρηματιών

Πρωταρχικός στόχος του επιμελητηρίου είναι, η ευαισθητοποίηση των Επιμελητηρίων και των επιχειρηματιών-μελών τους σχετικά με τα οφέλη της πλήρους ενσωμάτωσης των γυναικών στην οικονομία. Στην συνέχεια είναι ο προσδιορισμός των εμποδίων που αποτρέπουν τις γυναίκες από την πλήρη ένταξη τους στο εργατικό δυναμικό, μερικά από τα οποία αποτυπώθηκαν στην έρευνα που διενήργησε η Κεντρική Ένωση Επιμελητηρίων Ελλάδος και είναι:

  • Οικιακή βοήθεια
  • Οικογενειακή φροντίδα
  • Χρόνος εργασίας
  • Χρηματοδοτήσεις [19] .


Σύνδεσμος Ελληνίδων γυναικών επιχειρηματιών Ο σύνδεσμος ελληνίδων γυναικών επιχειρηματιών (Σ.Ε.Γ.Ε) είναι ένας Μη κυβερνητικός και μη κερδοσκοπικός οργανισμός ό όποιος απευθύνεται σε γυναίκες που ασκούν επιχειρηματική δραστηριότητα στην Ελλάδα. Ιδρύθηκε το 1997 στη Θεσσαλονίκη, Το διοικητικό συμβούλιο απαρτίζεται από εννιά μέλη. Ο Σ.Ε.Γ.Ε κατέχει την αντιπροεδρία της ομοσπονδίας συνδέσμων γυναικών επιχειρηματιών Μεσογείου ενώ είναι πρωτεργάτης στην ίδρυση αντίστοιχων ομοσπονδιών σε βαλκάνια και μαύρη θάλασσα. Συνεργάζεται με κοινωνικούς φορείς, επαγγελματικές και μη κυβερνητικές οργανώσεις σε τοπικό και ευρωπαικό επίπεδο για την προώθηση των συμφερόντων των γυναικών που ασκούν επιχειρηματική δραστηριότητα. Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι στηρίζει τα μέλη του ουσιαστικά και παραγωγικά, που είναι περισσότερα από 650 πανελληνίως. Ο βασικός σκοπός των δραστηριοτήτων του Σ.Ε.Γ.Ε είναι: η στήριξη των Ελληνίδων γυναικών επιχειρηματιών στην προσπάθεια τους να αναπτύξουν της επιχειρήσεις καιτ ους εαυτούς τους, η προώθηση της γυναικείας και της νεανικής επιχειρηματικότητας , η βελτίωση και η κατοχύρωση των επιτευγμάτων των γυναικών επιχειρηματιών, αλλά και προώθηση και ανάπτυξη γυναικείων επιχειρήσεων μέσα παοτ ην έρευνα και την πληροφόρηση. Ο σύνδεσμος αποτελεί τον τον μόνο φορέα πανελληνίως και εκπροσωπεί θεσμικά τις γυναίκες επιχειρηματίες ανεξαρτήτων επαγγέλματος και γεωγραφικής έδρας. Παρέχεται στα μέλη συμβουλευτική υποστήριξη σε επαγγελματικά θέματα, δικτύωση, ηθική και εμπράγματη υποστήριξη. Σε διεθνές επίπεδο χαίρει εκτίμησης για τις υπηρεσίες που προσφέρει και τα διεθνή δρώμενα. [20]


Κοινοτική πρωτοβουλία EQUAL

Η κοινοτική πρωτοβουλία EQUAL αποτελεί εργαλείο της Ευρωπαικής στρατηγικής για την απασχόληση και στοχεύει στην επιραματική εφαρμογή και διάδοση νέων τρόπων καταπολέμησης των διακρίσεων και της ανισότητας στον τομέα της απασχόλησης. Η κοινοτική πρωτοβουλία EQUAL ολοκληρώνει τις εμπειρίες που αποκτήθηκαν στα πλαίσια των προηγούμενων κοινοτικών πρωτοβουλιών EMPLOYMENT και ADAPT και συμπληρώνει τις υπάρχουσες πολιτικές για την ισότητα ευκαιριών στην αγορά εργασίας. [21]

Βασικές αρχές υλοποίησης του προγράμματος αποτελούν:

  • Οι αναπτυξιακές συμπράξεις, ως ισχυρές και δεσμευτικές συμφωνίες φορέων με την μορφή αστικών μη κερδοσκοπικών εταιριών μέσω των οποίων νομιμοποιούνται τα έργα.
  • Η διακρατικότητα μέσω ανταλλαγής εμπειριών & τεχνογνωσίας και της ανάπτυξης κοινών δράσεων στα θεματικά αντικείμενα της EQUAL
  • Η καινοτομία ως προς τις διαδικασίες και τις μεθόδους ,στους στόχους & το περιεχόμενο των ενεργειών
  • Η ενδυνάμωση ως ενεργός συμμετοχή των ομάδων στόχου στην επιλογή και την υλοποίηση των προτεινόμενων παρεμβάσεων
  • Η οριζόντια προσέγγιση στην προώθηση της ισότητας των ανδρών και γυναικών
  • Η ενσωμάτωση (mainstreaming) των καινοτόμων προσεγγίσεων στον κεντρικό κορμό των εθνικών πολιτικών για την απασχόληση

Τα θεματικά πεδία των προγραμμάτων που υλοποιούνται στα πλαίσια αυτά βασίζονται και αναφέρονται στους πυλώνες της Ευρωπαικής στρατηγικής για την απασχόληση που είναι:

  1. Η βελτίωση της απασχολησιμότητας
  2. Η ανάπτυξη επιχειρηματικού πνέυματος
  3. Η ενθάρρυνση της προσαρμοστικότητας των επιχειρήσεων και των απασχολούμενων
  4. Η ενίσχυση των πολιτικών ίσων ευκαιριών για άνδρες και γυναίκες
  5. Η υποστήριξη της κοινωνικής και επαγγελματικής ένταξης των αιτούντων άσυλο

Κλαδική διάρθρωση γυναικείων επιχειρήσεων

[επεξεργασία]

Σύμφωνα με έρευνα του Εθνικού επιμελητηριακού δικτύου γυναικών, 12 % των γυναικείων επιχειρήσεων είναι ομόρρυθμες επιχειρήσεις και 12% είναι εταιρίες περιοριμένης ευθύνης. Το 9% των γυναικείων επιχειρήσεων είναι ατομικές επιχειρήσεις και το 7,8 % είναι ετερόρρυθμές εταιρίες. Ανώνυμες εταιρίες είναι το 8,3% των γυναικείων επιχειρήσεων.

Η επαγγελματική σύνθεση της επιχειρηματικής δράσης των Ελληνίδων

[επεξεργασία]

Συμπληρωματικά με την κλαδική σύνθεση της επιχειρηματικότητας των γυναικών, η επαγγελματική σύνθεση των γυναικών επιχειρηματιών συμβάλει ως πληροφορία ουσιαστικά στην ολοκληρωμένη αποτύπωση της επιχειρηματικής δράσης των γυναικών.

Όπως ήταν αναμενόμενο το μεγαλύτερο μέρος των επιχειρηματιών και στα δύο φύλα ασκεί μη χειρωνακτικό επάγγελμα υψηλής εξειδίκευσης, όπως ανώτερα διοικητικά και διευθυντικά στελέχη, επιστημονικά καλλιτεχνικά και συναφή επαγγέλματα, τεχνολόγοι, μηχανικοί βοηθοί και συναφή επαγγέλματα. Το 2003, σε αυτήν την κατηγορία επιχειρηματιών συγκεντρώνεται το 63% των γυναικών επιχειρηματιών έναντι του 55,4% των ανδρών, ενώ τα αντίστοιχα μερίδια το 1993, ήταν 63,6 για τις γυναίκες και 50,9 για τους άνδρες.

Στην κατηγορία των εξειδικευμένων χειρωνακτικών-τεχνικών επαγγελμάτων, όπως κτηνοτρόφοι, δασοκόμοι, αλιείς, γεωργοί, τεχνίτες ,χειριστές βιομηχανικών εγκαταστάσεων και μηχανημάτων εξοπλισμού, οι διαφορές ανάμεσα στα δύο φύλα είναι μεγαλύτερες καθώς η παρουσία των γυναικών στα τεχνικά επαγγέλματα είναι γενικότερα μικρότερη από την παρουσία των ανδρών. Έτσι, το 2003 σε αυτήν την κατηγορία επαγγελμάτων συγκεντρώνεται το 25,2% των γυναικών και το 40,1% των ανδρών επιχειρηματιών. (Ροσγοβά,, 2009)

Η Τρίτη κατηγορία περιλαμβάνει μη χειρωνακτικά επαγγέλματα μέσης και χαμηλής εξειδίκευσης, όπως υπάλληλοι γραφείου, εργασία σε καταστήματα και σε εταιρίες παροχής υπηρεσιών. Σε αυτήν την ομάδα επαγγελμάτων, η παρουσία των γυναικών επιχειρηματιών είναι –σε σχετικούς όρους- μεγαλύτερη από την παρουσία των ανδρών. Ειδικότερα το 2003, οι γυναίκες επιχειρηματίες που ασκούσαν μη χειρωνακτικά επαγγέλματα μέσης και χαμηλής εξειδίκευσης συγκέντρωναν το 11,8% του συνόλου των γυναικών επιχειρηματιών, ενώ η τάση που παρουσίαζαν σε σχέση με την αρχή της εξαταζόμενης περιόδου ήταν φθίνουσα [22] Ακολουθεί σχετικός πίνακας.


Σχετικά με το μέγεθος των επιχειρήσεων στις οποίες οι Ελληνίδες είναι ιδιοκτήτριες η εργάζονται σε αυτές ,πρόκειται για μικρές η μεσαίες επιχειρήσεις σε ποσοστό 90,5%. Ειδικότερα το 50% είναι πολύ μικρές επιχειρήσεις με 1-9 υπαλλήλους. Το 35% είναι μικρές με 10-49 υπαλλήλους και σε ποσοστό 5,5% ανήκουν στος μεσαίες με 50-249 υπαλλήλους. Μόνο το 9,5% είναι μεγάλες επιχειρήσεις που απασχολούν πάνω από 250 υπαλλήλους. [19] Από τις γυναίκες που συμμετέχουν στον χώρο της Ελληνικής επιχειρηματικότητας, ποσοστό 56,1% είναι επιχειρηματίες η αυτοαπασχολούμενοι και το 43,9% έχουν υπαλληλική σχέση. Το 38,3% αναφέρει ΄τοι δραστηριοποιείται σε ανδροκρατούμενο κλάδο ενώ το 22,2% σε γυναικοκρατούμενο. Ωστόσο η συντριπτική πλειοψηφία των γυναικών που εργάζονται ως υπάλληλοι/στελέχη (80,7%) δεν απασχολούνται σε ανδροκρατούμενο κλάδο. [19].

Προβλήματα Ελληνικού επιχειρηματικού περιβάλλοντος

Αξιολογώντας τα στοιχεία της έρευνας του GEM για τα έτη 2004 και 2005, οι Λιτζέρης, Γούλας, Ιωάννου και Καραλής (2006) θεωρούν πως τα τέσσερα σημαντικότερα προβλήματα της επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα είναι τα εξής:

  • Φόβος αποτυχίας, ταυτόχρονα με υπερβολική επιχειρηματική αυτοπεποίθηση. Στην Ελλάδα ο φόβος της αποτυχίας είναι μεγαλύτερος από οποιαδήποτε άλλη χώρα από αυτές που έλαβαν μέρος στην έρευνα του GEM. Ταυτόχρονα οι Έλληνες χαρακτηρίζονται από πολύ μεγάλη αυτοπεποίθηση σχετικά με τις επιχειρηματικές τους δεξιότητες αλλά και έλλειμμα εξοικείωσης με την επιχειρηματική δραστηριότητα. Ο φόβος αποτρέπει τη διάθεση πειραματισμού, που αποτελεί το βασικό συστατικό της επιχειρηματικότητας και προυπόθεση της καινοτομίας.
  • Έλλειμμα «ποιοτικής επιχειρηματικότητας». Το πρόβλημα στην Ελληνική περίπτωση δεν είναι κυρίως η ποσότητα, όσο η ποιότητα της. Έτσι, συνιστάται χαμηλή επιχειρηματικότητα ευκαιριών εν γένει, και κυρίως χαμηλή επιχειρηματική δραστηριότητα «υψηλών δυνατοτήτων». Στη σύνθεση συνεπώς των επιχειρηματικών δράσεων και πρωτοβουλιών μετέχουν ελάχιστα εκείνες οι επιχειρηματικές δράσεις απο τις οποίες αναμένεται σημαντική επίδραση στην οικονομική ανάπτυξη, μέσω της επέκτασης των αγορών –άρα, της εισαγωγής καινοτομιών- την αύξηση απασχόλησης, των εξαγωγών και της τεχνολογικής αναβάθμισης.
  • Χαμηλή κοινωνική αποδοχή επιχειρηματικότητας, καθώς δεν φαίνεται να αναγνωρίζεται από την ελληνική κοινωνία η δημιουργική διάσταση της επιχειρηματικότητας, το γεγονός δηλαδή ότι η επιχειρηματική δραστηριότητα δεν είναι πρωτίστων δραστηριότητα αναδιανομής αλλά δημιουργίας πλούτου. Έτσι αυτός που επιτυγχάνει είναι μεν άξιος αναγνώρισης για το ότι κατάφερε να οικειοποιηθεί το μεγαλύτερο κομμάτι της πίτας, αλλά δεν του αναγνωρίζεται ότι συνέβαλλε στην μεγέθυνση της ίδιας της πίτας.
  • Απουσία σύνδεσης της εκπαίδευσης με την επιχειρηματική σταδιοδρομία καθόσον τα ποιοτικά στοιχεία της έρευνας – που προέρχονται κυρίως απο συνεντεύξεις με ειδικούς σε θέματα επιχειρηματικότητας- φέρνουν την Ελλάδα στις τελευταίες θέσεις της παγκόσμιας κατάταξης για τον εν λόγω δείκτη. Παρατηρείται επίσης, έλλειψη ειδικών γνώσεων για την άσκηση της επαγγελματικής δραστηριότητας, καθώς και απουσία γενικότερης προετοιμασίας για το ενδεχόμενο ένας νέος να ακολουθήσει επιχειρηματική σταδιοδρομία.

Ακόμα πιο συγκεκριμένα για τις γυναίκες η Ροσγόβα (2009) στην διατριβή της αναφέρει στοιχεία του ΙΟΒΕ (2006) σχετικά με τις δυσκολίες της γυναικείας επιχειρηματικότητας. Συγκεκριμένα:

  • Έλλειψη αυτοπεποίθησης των γυναικών να δημιουργήσουν τη δική τους επιχείρηση. Οι περισσότερες αποφασίζουν να ιδρύσουν μία επιχείρηση μεταξύ 36 και 45 ετών.
  • Στην αδυναμία συνδυασμού επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής.
  • Στην έλλειψη επαγγελματικού προσανατολισμού.
  • Στην ελλιπή πληροφόρηση σε συνδυασμό με την ελλιπή δικτύωση των γυναικών. Αυτό συνεπάγεται μειωμένη ενημέρωση σε ότι αφορά προγράμματα, επιδοτήσεις και γενικότερα νέες μεθόδους που στοχεύουν στην ενίσχυση της γυναικείας επιχειρηματικότητας.
  • Στην αδυναμία εξεύρεσης κεφαλαίων για τη χρηματοδότηση της επιχείρησης. Αν προστεθεί σε αυτό και η αποφυγή από πλευράς των γυναικών μεγάλων δανειακών υποχρεώσεων, γίνεται αντιληπτός ο λόγος επιχειρηματικής αδρανοποίησης τους.


Προτάσεις τόνωσης γυναικείας επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα

[επεξεργασία]

Σχετικά με τον άξονα νομοθεσία-οικονομία, βασικές προτεραιότητες θα πρέπει να δοθούν τα παρακάτω:

  • Δημιουργία φιλικού και ευέλικτου επιχειρηματικού περιβάλλοντος με ενθάρρυνση της γυναικείας επιχειρηματικότητας και απλούστευση των σχετικών διαδικασιών.
  • Ενίσχυση της συμμετοχής των γυναικών στον τομέα της έρευνας και καινοτομίας
  • Διάγνωση δυνατών και αδύνατων ρυθμιστικών, διοικητικών και οργανωτικών σημείων που εμπλέκονται στη σύσταση και λειτουργία επιχειρήσεων.
  • Πρόταση και ανάπτυξη απλουστεύσεων για τη διαδικασία της σύστασης και λειτουργίας επιχειρήσεων. . [23]
  • Βελτίωση επιχειρηματικότητας μέσω άρσης θεσμικών, διοικητικών και οργανωτικών εμποδίων που δυσχεραίνουν την επιχειρηματική δραστηριότητα.
  • Μείωση των διοικητικών επιβαρύνσεων στον τομέα της εποπτείας της επιχειρηματικής δραστηριότητας.
  • Στήριξη των υφιστάμενων γυναικείων επιχειρήσεων για την εισαγωγή νέων τεχνολογιών, την υιοθέτηση καινοτομιών, την προώθηση της εξωστρέφειας και τη δικτύωση τους με συμβουλευτικές υπηρεσίες.
  • Ενίσχυση πρωτοβουλιών των γυναικών ιδιαίτερα σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο στους κλάδους του τουρισμού και της παραγωγής πολιτιστικών αγαθών και υπηρεσιών.
  • Ειδική αναφορά της γυναικείας επιχειρηματικότητας σε διαφημιστική εκστρατεία. [23]

Όπως όλοι γνωρίζουμε οι σημερινές συνθήκες αποτελούν τροχοπέδη για την υλοποίηση όλων των παραπάνω προτάσεων. Όμως, όπως έλεγε και ο Περικλής «οι άριστοι των ανθρώπων αναδεικνύονται από τα έργα τους» και για τις Ελληνίδες πιστεύουμε ότι διαθέτουν φαντασία και ρεαλιστικές επιδιώξεις, δημιουργικότητα και δυναμισμό προκειμένου να γίνουν επιτυχημένες επιχειρηματίες και να κατακτήσουν μία από τις πρώτες θέσεις επιτυχίας στις διεθνής συγκρίσεις.

Συμπεράσματα

[επεξεργασία]

Από την παραπάνω βιβλιογραφική και διαδικτυακή επισκόπηση γίνεται σαφής η παραδοχή της αναγκαιότητας και σπουδαιότητας της δραστηριοποίησης της γυναίκας στον τομέα της επιχειρηματικότητας. Για να γίνει όμως η θεωρία, πράξη και να αποδώσει τα αναμενόμενα θα πρέπει να ξεπεραστούν μία σειρά από εμπόδια και προκαταλήψεις που έχουν δημιουργηθεί στο Ελληνικό κοινωνικό σύνολο. Οι γυναίκες αποτελούν σημαντικό κομμάτι της κοινωνίας και θα πρέπει να τις δοθούν οι κατάλληλες ευκαιρίες μέσα από ευνοικά φορολογικά και νομοθετικά πλαίσια έτσι ώστε να συμβάλλουν και αυτές με τις δραστηριότητες τους στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη του τόπου.

Βιβλιογραφία

[επεξεργασία]
  1. ↑ Schindehutte M.,Morris M.,Brennan C., (2003) “Entrepreneurs and motherhood:Impacts on their children in South Africa and the United States”, Journal of Small Business Management, Number 41 pp:94-107
  2. ↑ 2,0 2,1 Winn J.(2004) “Entrepreneurship:Not an easy path to top management for women”,Women in Management Review Vol 19,Number pp53-143
  3. ↑ Marlow S., (1997) “Self Employed women:New opportunities,old”,Entrepreneurship & Regional Development, Vol 9,Number 1 pp5-17
  4. ↑ Daily C.,Certo T.,Dalton R., (1999) “Entrepreneurial ventures as an avenue to the top?Assessing the advancement of female CEOs and directors in the Inc.100.”Journal of Developmental Entrepreneurship, Vol 4 Number 1 pp 19-32
  5. ↑ Knouse B.,Webb C.,(2001) “Virtual networking for women and minorities”,Carrer Development International, Vol 6 Number 4, pp 226-228
  6. ↑ Lundstrom A.,Stevenson L., (2002) Entrepreneurship Policy:Theory and Practice, Berlin:Springer
  7. ↑ Storey D., (1982), Entrepreneurship and the New firm, London:Groom Helm
  8. ↑ Hyrenius H., (1983), Entreprenorskap ,Malme:Liber
  9. ↑ 9,0 9,1 Hisrich R., Brush C., (1983) ,Frontiers of Entrepreneurship researche proceedings ,Wellesley:Babson College
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 10,4 10,5 10,6 Brush G., (1992) “Research on women business owners:Past trends a New perspective and future directions”, Entrepreneurship theory and Practice, Vol 4 ,Number 17 pp5-30
  11. ↑ Fischer M.,Reuber L.,Dyke S., (1993) “A theoretical overview and extension of research on sex,gender and entrepreneurship”, Journal of business Venturing, Vol 8 Number 2 pp151-168
  12. ↑ Levent B.,Masurel E.,Nijkamp P., (2002) “Diversity in Entrepreneurship:Ethnic and Female roles in urban economic life”, International Journal of Social Economics
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 Verheul I.,Risseeuw P.,Bartelse G., (2001) ,Gender differences in strategy and human resource management, Rotterdam:Institute for business economic studies
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 Cliff J.,(1998) “Does one size fits all?Exploring relationships between attitudes towards growth,gender and business size”, Journal of Business Venturing ,Number 13 pp 523-542
  15. ↑ 15,0 15,1 Tominc P.,Rebernik M,(2003),The Scarcity of female entrepreneurship,Maribor
  16. ↑ Reynolds P.,Bygrave E.,Aytio L.,Cox W.,Hay M., (2004) ,Global entrepreneurship monitor 2003:Executive Report, London:Ewing/Marion Kauffman Foundation
  17. ↑ ΕΣΠΑ (2009) , «Ενίσχυση επιχειρηματικότητας γυναικών», http://www.espa.gr/el/Pages/ProclamationsFS.aspx?item=2086 , (Πρόσβαση 24/04/12)
  18. ↑ 100 MIRRORS (2012), «Tools for Motivation of enterprising women”, http://www.100mirrors.eu/ ,(Πρόσβαση 29/04/12)
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 ΕΕΔΕΓΕ (2005), «ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ-ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΕΙΣ, ΕΜΠΟΔΙΑ ΣΤΗΝ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ,» Αθήνα http://www.grcwn.gr/chase_research.htm, (Πρόσβαση: 29/04/12)
  20. ↑ Σ.Ε.Γ.Ε (2012) «Σύνδεσμος ελληνίδων γυναικών επιχειρηματιών Ελλάδος», http://www.sege.gr/ (Πρόσβαση 28/04/12)
  21. ↑ Equal (2012) “Τι είναι το EQUAL” , http://www.equal-greece.gr/mainlinks.asp?aa=1 (Πρόσβαση: 28/04/12)
  22. ↑ EBEA (1994), Γυναικεία επιχειρηματικότητα
  23. ↑ 23,0 23,1 Ροσγοβά Γ.(2009) Γυναικεία Επιχειριματικότητα στην Ελλάδα
Ανακτήθηκε από «https://el.wikibooks.org/w/index.php?title=Η_γυναικεία_επιχειρηματικότητα_στην_Ελλάδα&oldid=49244»