Θεσσαλονίκη και λογοτεχνία/Πεντζίκης
Αναφορές στη Θεσσαλονίκη στο έργο του Πεντζίκης
[επεξεργασία]"Χρυσή Πύλη" πλατεία Βαρδαρίου
Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Θεσσαλονίκη και ζωή" ,σελ.65 "(…) παράμεσα από την πλατεία Ελευθερίας τον Βαρδάρη, όπου άλλοτε υπήρχε βασιλική δίοδος, η "Χρυσή Πύλη" στην αφετηρία της οδού Μοναστηρίου, που προέκταση της Εγνατίας οδηγεί στους κάμπους της Μακεδονικής υπαίθρου (…)" Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Πανόραμα και Ιστορία", σελ.84 "Έξω από τη λεγόμενη "Χρυσή Πύλη" του Βαρδαρίου, μας λεν ότι υπήρχε μια Αμπάρα με λιμνάζοντα νερά, εστία νοσογόνων μολύνσεων για το Άστυ." Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Μητέρα Θεσσαλονίκη", σελ.126 "Η ευκαιρία μιας εικόνας του Ελληνορωμαϊκού κτίσματος, της λεγόμενης "Χρυσής Πύλης", που ούτε ερείπιά της σώζονται σήμερα, ήταν αρκετή για να συμπεριληφθούν από τη φαντασία μου, κι όλα εκείνα τ΄ αγάλματα, του Ανδυμιώνα και της Αφροδίτης συμπλέγματα, που υστερινά μετακομίσθηκαν στο Λούβρο (...)"
Αγ. Παύλος
Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Θεσσαλονίκη και ζωή" σελ.64-65 "(…) ξέροντας ότι και πίσω από τα κάστρα που' ναι στην κορυφή είναι το Ροδοχώρι και άλλοι οικισμοί, κατηφορίζοντας από τον Άγιο Παύλο και το Νοσοκομείο, στην "Ευαγγελίστρια" που βρίσκεται στ΄ άνοιγμα, που χωρίζει στα δύο την πόλη, από το Λευκό Πύργο και μέσα, από το Λευκό Πύργο και έξω (...)"
Αγία Αικατερίνη
Προς εκκλησιασμό, σελ.34 "Η στέγη της Αγίας Αικατερίνης έχει την μεθυστική ποικιλία μιας αμαράντου ανθοδέσμης." Προς εκκλησιασμό, σελ.155 Σημειώσεις εκατό ημερών σελ.277, "Σχήμα μήτρας έχουν οι στάμνες, όπου το νερό γίνεται κρασί, στην τοιχογραφία του Γάμου εν Κανά στην Αγία Αικατερίνη της Θεσσαλονίκης."
Αγία Μαρίνα
Πραγματογνωσία σελ.176
Αγία Παρασκευή
- " Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Μητέρα Θεσσαλονίκη" σελ.134 "Στην Ευαγγελίστρια τα κυπαρίσσια μουντά, όπως και στης Αγίας Παρασκευής το μάντρωμα, στη θέση όπου ετελειώθη ένας Νεομάρτυρας, κοντά στη μυρμηκιά της Ξηροκρήνης."
- Αρχείον σελ.125
Αγία Σοφία
Πραγματογνωσία σελ.49 Αρχιτεκτονική της σκόρπιας ζωής σελ.92-93 "Η Εκκλησία της του Θεού Αγίας Σοφίας, καθώς διατηρείται κτισμένη πολύ χαμηλότερα από τα τριγυρινά σπίτια, από το δεύτερο πάτωμα της κλινικής που έβλεπα, άφηνε ελεύθερη στο βλέμμα μου αρκετά μεγάλη έκταση γαλάζιου." Ανδρέας Δημακούδης, σελ.205 "Ειλητάριο κρατεί και ο Παντοκράτωρ του τρούλου της Αγίας Σοφίας της Θεσσαλονίκης." Ανδρέας Δημακούδης, σελ.232 "Μπείτε στον Ιερό Ναό της του Θεού Σοφίας στη Θεσσαλονίκη, για να δείτε, η προς Ουρανόν Πύλη, με ποια καλλονή παραμυθίας, επένδυσε τον αρχικώς υπό των εικονοκλαστών τοποθετημένο στην ίδια θέση γυμνωμένο Σταυρό." Σημειώσεις εκατό ημερών σελ.170-1 "Ο Παντοκράτωρ θεός ενδυθείς τον άνθρωπο, κατά τρόπο χαρακτηριστικό, ανέτρεψε τις φυσικές αναλογίες του σώματος του. Στην απεικόνισή του στον τρούλο της Αγίας Σοφίας της Θεσσαλονίκης, παρουσιάζεται τόσο μεγάλο το κεφάλι εν σχέσει με το υπόλοιπο σώμα, σα να πρόκειται περί εμβρύου." Σημειώσεις εκατό ημερών σελ.245 "Αντίθετα με ότι γίνεταιόσων αφορά τα δέντρα, που σαφώς υπερβαίνουν το κεφάλι ενός εκάστου των Μαθητών, στην ψηφιδωτή απεικόνιση της Αναλήψεως του Κυρίου των Δυνάμεων στους Ουρανούς, στον μέγα θόλο της Αγίας Σοφίας της Θεσσαλονίκης." Το μυθιστόρημα της κυρίας Έρσης σελ.242
Αγία Τριάδα (παραλία)
Πραγματογνωσία/ "Μια εκδρομή" σελ.169 Αρχιτεκτονική της σκόρπιας ζωής σελ.22 "Πήγαμε την Τρίτη που μας πέρασε, η γυναίκα μου κι εγώ, αντίκρυ στην παραλία του Μεγάλου Καράμπουρνου, στην Αγία Τριάδα, όπου πολύς κόσμος κάνει μπάνιο και χαίρεται τη θάλασσα."
Άγιος Αθανάσιος
Πραγματογνωσία σελ.139
Άγιος Δημήτριος
Ανδρέας Δημακούδης, σελ.167 "Το δέντρο της ζωής. Σχετική παράσταση διακρίνεται εισέτι σήμερα στο Ναό του Πολιούχου της Θεσσαλονίκης." Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Ο ναός του Πολιούχου",σελ.142-145 "Μέγα αρχιτεκτόνημα ο ναός του Αγίου. Κάηκε δύο φορές· στον όγδοο και στον εικοστό αιώνα." "Αρχιτεκτονική της σκόρπιας ζωής",σελ.35, "Τι φοβερή χρονιά εφέτος! Αεροπλάνα, βομβαρδισμοί, η πυρκαγιά… Ήμουν άρρωστη στο κρεβάτι και δεν είδα την πόλη να καίεται… Πιστεύεις πως είναι μεγάλη αμαρτία που κάηκε η Εκκλησία, ο Άγιος Δημήτριος;" "Το μυθιστόρημα της κυρίας Έρσης",σελ.349 "Προς εκκλησιασμό", σελ.51 "Σε σχετική μισοσβησμένη απεικόνιση, σ΄ένα από τους πεσσούς της τριλόβου εισόδου από το νάρθηκα στο κεντρικό κλίτος του κυρίως ναού του πολιούχου της Θεσσαλονίκης Αγίου Δημητρίου του Μυροβλύτου, στη θέση των καταβροχθιζόντων το δέντρο της ζωής του κόσμου καλλικαντζάρων, εικονίζονται ένα μαύρο και ένα άσπρο ποντίκι."
Άγιος Νικόλαος Ορφανός Ανδρέας Δημακούδης, σελ.188 "Πρόκειται για μια απεικόνιση της Αγίας Φωτεινής, της 26ης του μηνός Φεβρουαρίου, στον Ιερό Ναό του Αγίου Νικολάου του Ορφανού στη Θεσσαλονίκη."
Άγιος Χαραλάμπος Αρχιτεκτονική της σκόρπιας ζωής,σελ.198 "Η εκκλησία του Αγίου Χαραλάμπου στη Θεσσαλονίκη, θυμήθηκε κάποιος απ΄όλους, ότι έχει εντελώς κρυφτεί, πίσω από τις ψηλές καινούριες πολυκατοικίες."
Αγορά Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Μητέρα Θεσσαλονίκη", σελ.132 "Είναι αλήθεια επίπονο από το Ντεπώ, να παίρνεις με τα πόδια το δρόμο, ως την αγορά με λάσπες και κρύο. Συγκινητικό σ΄όλο το μάκρος το θέαμα από τα σκόρπια άτομα που περπατούν. Ημερομίσθιοι εργάτες και φτωχοί, κατεβαίνοντας απ΄τους απάνω μαχαλάδες, διασχίζουν κάθε μέρα την Εγνατία."
Αινεία Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Πανόραμα και Ιστορία", σελ.86-87 "Πάνω στο σκέλος που καταλήγει στην Αινεία, στη θέση του σημερινού Σέδες, που έγινε μεγάλο χωριό, ενώ ο πύργος που διασώζονταν μέχρις εσχάτων στο κέντρο του θύμιζε την εξουσία του αγά που το'χε τσιφλίκι, λογαριάζεται ότι ήταν η Θέρμη."
Αλατίνη Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Μητέρα Θεσσαλονίκη", σελ.134 "Στην παραλία με τα κρόσια , επέκεινα από το Λευκό Πύργο ως του Αλατίνη, βρίσκεται η εταιρεία της παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος, στο πρώτο τούτο απ΄τα λιμανάκια της νταντέλας."
Αλία Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Πανόραμα και Ιστορία", σελ.86-87 "Η υπολειπόμενη όμως Αλία που βρισκόταν; Δεν είναι εξακριβωμένο. Πιθανόν στο καμπύλο τόξο του πετάλου, μακρύτερα από τον μέχρι πρό τινός υφιστάμενο "Κήπο των Πριγκήπων", η Μπεχτσινάρ, προς το Καλοχώρι, που παλαιότερα λεγόταν Κασκάρκα. Βέβαια όμως καθώς το ίδιο το όνομα της αρχαίας πόλεως Αλία μας επιβάλλει να συμπεράνουμε, τα σπίτια της δε θα απείχαν από την παραλία του σημερινού χωριού."
Αλκαζάρ Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Θεσσαλονίκη και ζωή", σελ.69 "Η τελευταία μου φράση νομίζω ότι υπαινίσσεται καθαρά το οίκημα όπου στεγάζεται το "Αλκαζάρ" μπροστά από το Καραβανσαράι, όπου η ανάγκη επέβαλε πυκνή συγκατοίκηση πλήθους."
Άνω πόλη Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Θεσσαλονίκη και ζωή",σελ.55 "Ως συμφωνία χρωματικών αξιών, η άποψη αυτή όπου κυριαρχεί το κάλλος του πορφυρού ουρανού, με τα διαβατάρικα σύννεφα που τα ωθεί ο αέρας της θάλασσας, χαρίζονταςωστην ατμόσφαιρα μιαν αισθητή υγρότητα, που κάνει να φαίνονται οι ίσκιοι των σπιτιών της παραλίας σαν από βελούδο, ενώ τ΄ άλλα σπίτια στα ψηλά αμυδρά ξεχωρίζουν μέσα στο λυκόφως, θυμίζει έντονα ζωγραφικό πίνακα του Ζοζέφ Βερνέ." Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Θεσσαλονίκη και ζωή", σελ.68 "Είναι λεν πόλη που θυμίζει Ανατολή, Ασία κλπ. Σχολιάζοντας εντυπώσεις από το άνω τμήμα."
Άνω Τούμπα Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Μητέρα Θεσσαλονίκη", σελ.134 "Άσπρο ψηλά σημάδι στην κορφή, μπροστά στον Καρα-Τεπέ οι φυλακές. Τα γκρίζα μικρόσπιτα δεν ξεχωρίζουν μέσα στον περίβολο της ακρόπολης. Οι γραφικές επίσης κατηφοριές, προς το ρέμα των Συκεών με τις λεύκες, από τους κήπους του Εσκίντελίκ ως το Ροδοχώρι με τ' αμπέλια, αποτελούν τα νώτα και κρύβονται."
'Αρετσού Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Θεσσαλονίκη και ζωή", σελ.64-65 "Βλέποντας έτσι την πόλη μας συχνά, από το Καραμπουρνάκι, (…) ξέροντας ότι οπίσω μου είναι η Καλαμαριά, οι νεότεροι συνικισμοί προς τον άλλο δίδυμο όρμο του Αινεία, η Αρετσού στο ύψος του άκτιστου χαμηλού ισώματος, ως που συνήθως βγαίνουν περίπατο την Κυριακή, (...) " Το μυθιστόρημα της κυρίας Έρσης σελ.152
Αρσακλή(Πανόραμα) Αρχιτεκτονική της σκόρπιας ζωής σελ.69, "Είχαμε πάει στο Πλατανόρεμα, πίσω από τ΄ Αρσακλή, περίπατο για να δούμε τα κιτρινισμένα από το Φθινόπωρο δέντρα." Μητέρα Θεσσαλονίκη "Θεσσαλονίκη και ζωή", σελ.54 "Αν θέλετε να μη μείνετε αποκλειστικά σ΄αυτή την άποψη που καθιερώθηκε κι από τις καρτποστάλ, προσέξετε την πανοραμική θέα της πόλεως από ανατολάς και από τα βορειοδυτικά, αντιστοίχως από τα δύο τερπνά θέρετρα, το Αρσακλή και το Ωραιόκαστρο."
Ασβεστοχώρι Αρχιτεκτονική της σκόρπιας ζωής σελ.11 "Την περασμένη Κυριακή που πήγα στο Ασβεστοχώρι να δω κάτι φίλους, σα να ήμουν ακόμα έφηβος, όπως ακριβώς τον καιρό που μονάχος και αδέσμευτος, (…) τα ίδια ένιωσα το βράδυ επιστρέφοντας." Αρχιτεκτονική της σκόρπιας ζωής σελ.21 "Όμως αναδιπλούμενος γύρω από τη μνήμη σε στιγμές απόγνωσης όπως εκείνη που σας ανέφερα, όταν επέστρεφα από το Ασβεστοχώρι, την παρ΄άλλη Κυριακή, κατέληξα σε μια τάξη απαρίθμισης, που εστάλλαξε παρηγοριά και διάθεση υγιή και άρτια μέσα μου." Αρχιτεκτονική της σκόρπιας ζωής σελ.33, "Το ίδιο φως εκείνο το βράδυ, επιστρέφοντας με τ΄ αυτοκίνητο από το Ασβεστοχώρι, διέκρινα, σαν ανατολή μέσα από το μεγάλο κουτί που φυλάγω τ΄ αναμνηστικά και τις φωτογραφίες, και πήρα την απόφαση να καταπιαστώ με τη δουλειά, να βάλω κάποια τάξη." Αρχιτεκτονική της σκόρπιας ζωής σελ.40, "Αυτή η σκηνή μιας χειμωνιάτικης ημέρας στον κινηματογράφο, πριν από 35 χρόνια, μου΄ρθε πρώτη στο νου εκείνο το βράδυ, πριν ένα μήνα κοντά, που επέστρεφα απελπισμένος από τ΄ Ασβεστοχώρι."
Άσπρη Πέτρα Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Μητέρα Θεσσαλονίκη",σελ.134 "Τριγύρω στο Νοσοκομείο πεύκα, στους λόφους Αξεκιζλά, πάνω από το πεδίο βολής, στην Άσπρη Πέτρα. Πίσω από το Επταπύργιο ελάχιστα πλατάνια."
Αψίδα του Γαλερίου Αρχείον σελ.168 Σημειώσεις εκατό ημερών σελ.156, "Σε ανάγλυφη παράσταση της θριαμβευτικής αψίδος στη Θεσσαλονίκη, εικονίζεται ο Τίγρης ποταμός να κρατάει δοχείο που εύκολα μπορεί να εννοηθεί σαν απλή μεγέθυνση του μπουκαλιού των 10 κ.ε. " Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Θεσσαλονίκη και ζωή", σελ.69 "Αν επικά σ΄εμπνεύσει η Εγνατία, με τη θριαμβευτική αψίδα του Γαλερίου, αισθηματικά μιλάς στην Βασιλίσσης Όλγας."
Βαρδάρης Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Θεσσαλονίκη και ζωή" σελ.64-65 "(…) παράμεσα από την πλατεία Ελευθερίας τον Βαρδάρη, όπου άλλοτε υπήρχε βασιλική δίοδος, η "Χρυσή Πύλη" στην αφετηρία της οδού Μοναστηρίου, που προέκταση της Εγνατίας οδηγεί στους κάμπους της Μακεδονικής υπαίθρου (…)" Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Πανόραμα και Ιστορία", σελ.84 "Έξω από τη λεγόμενη "Χρυσή Πύλη" του Βαρδαρίου, μας λεν ότι υπήρχε μια Αμπάρα με λιμνάζοντα νερά, εστία νοσογόνων μολύνσεων για το Άστυ."
Βαρδάρης (Αξιός ποταμός) Προς εκκλησιασμό, σελ.113 "Ο ποταμός Βαρδάρης ορθώς προσέλαβε την αναφερόμενη και υπό του Ομήρου αρχαία προσωνυμία του Αξιός."
Βιομηχανική περιοχή της Σίνδου Υδάτων υπερκχείλιση, σελ.337 "Τότε, 10.600 μέτρα, δυτικά της Θεσσαλονίκης, το τσιφλίκι Τέκελι καποιανού Μπέη αριθμούσε μόνο 167 Κολλήγους και σήμερα είναι πόλη ολάκερη, με 8.000 πρόσωπα, φέρουσα το αρχαίο όνομα Σίνδος, με πάνω από εκατό χρυσοφόρους τάφους στην παραλία της και με ικανά εκτεταμένη βιομηχανική ζωή."
Βράχος Πραγματογνωσία σελ.62-68
Βρεταννικό Κοιμητήριο Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Μητέρα Θεσσαλονίκη", σελ.134
Γκιούλ-μπαχτσέ Αρχιτεκτονική της σκόρπιας ζωής σελ.45-49, "Παραπέρα απ΄την Τούμπα αρχινάει το αγρόκτημα που παλαιότερα ονομαζόταν Γκιουλμπαχτσές, όπου παράλληλα προς τον οπωρώνα στα δυτικά, περνάει ένας χείμαρρος."
δάσος Κουρί Αρχιτεκτονική της σκόρπιας ζωής σελ. 13-18 "Επ΄αυτού πρέπει να ομολογήσω ότι δεν συνετέλεσαν ολίγο οι ανοιξιάτικοί μου περίπατοι στο κοντινό προς την πόλη μας δάσος Κουρί, με τα ωραιότατα χορτοβριθή λιβάδια του."
δάσος του Σέιχ - Σου Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Θεσσαλονίκη και ζωή" σελ.65 "(…) κάτω από την αναδάσωση των λόφων του Σέϊ-Σου, ξεχωρίζοντας τις τριανταφυλλιές και κόκκινες πλαγιές, των ασβεστοχωρίτικων βουνών, πιο πάνω από την Τούμπα και του Χαριλάου, ίσαμε που φτάνουν τα σπίτια του τμήματος εξοχών, (…)"
Δενδροπόταμος Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Άποψη από τα βορειοδυτικά" σελ.80 "Πίσω από τον τύμβο, δώθε από την ανηφόρα, που όταν βλέπουμε από το Ωραιόκαστρο κρύβει πίσω της το Νέο Κουκλουτζά, περνάει ένα ρέμα που στους χάρτες, σημειώνεται ως Δενδροπόταμος."
Δημόσιο Μαιευτήριο Προς εκκλησιασμό/ "Δυνατότητες μνήμης" σελ.113-114 "Ζώντας στη Θεσσαλονίκη, πληθώρα συμπτώσεων μπορεί να μας βοηθήσει στη χριστολογική αντίληψη της μνήμης(…) ως χαρακτηριστικές συμπτώσεις· α) το γεγονός του προσκείμενου στο Δημόσιο Μαιευτήριο αρχαίου τάφου.
Διεθνής Έκθεση Προς εκκλησιασμό/ "Δυνατότητες μνήμης" σελ.113-114 "Ζώντας στη Θεσσαλονίκη, πληθώρα συμπτώσεων μπορεί να μας βοηθήσει στη χριστολογική αντίληψη της μνήμης(…) ως χαρακτηριστικές συμπτώσεις· β)ότι στο χώρο της Διεθνούς Έκθεσης ανευρέθησαν τεκμήρια αρχαίου λαϊκού κοιμητηρίου."
Εθνικής Αμύνης Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Επιστροφή' σελ. 44-46 "Βγήκε μια μέρα δικάσιμη από το Πρωτοδικείο. Το οίκημα σε μια πάροδο στην αρχή της λεωφόρου Εθνικής Αμύνης, πλαισιωμένο από τα δέντρα του δρόμου, τους Αΐλανθους, που στην κοινή λέγονται βρωμοκαρυές."
Επταπύργιο Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Μητέρα Θεσσαλονίκη", σελ.134 "Πίσω από το Επταπύργιο ελάχιστα πλατάνια."
Εσκιντελίκ Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Μητέρα Θεσσαλονίκη", σελ.134 "Οι γραφικές επίσης κατηφοριές προς το ρέμα των Συκεών με τις λεύκες, από τους κήπους του Εσκίντελίκ ως το Ροδοχώρι με τ΄ αμπέλια, αποτελούν τα νώτα και κρύβονται."
Ευαγγελίστρια Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Θεσσαλονίκη και ζωή" σελ.64-65 "(…) ξέροντας ότι και πίσω από τα κάστρα που' ναι στην κορυφή είναι το Ροδοχώρι και άλλοι οικισμοί, κατηφορίζοντας από τον Άγιο Παύλο και το Νοσοκομείο, στην "Ευαγγελίστρια" που βρίσκεται στ΄ άνοιγμα, που χωρίζει στα δύο την πόλη, από το Λευκό Πύργο και μέσα, από το Λευκό Πύργο και έξω (...)" Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Μητέρα Θεσσαλονίκη" σελ.134 "Στην Ευαγγελίστρια τα κυπαρίσσια μουντά, όπως και στης Αγίας Παρασκευής το μάντρωμα, στη θέση όπου ετελειώθη ένας Νεομάρτυρας, κοντά στη μυρμηκιά της Ξηροκρήνης."
Ζέϊτενλίκ Αρχιτεκτονική της σκόρπιας ζωής σελ.45-49 "Ότι η Νεκρούπολη του Ζεϊτενλίκ δεν απέχει και τόσο πολύ. Ότι ένας τόπος ομαδικών εκτελέσεων από τους Γερμανούς είν΄εκεί σιμά."
Η παραλία της Θεσσαλονίκης Αρχείον σελ.47, το μυθιστόρημα της κυρίας Έρσης σελ.245 , Πραγματογνωσία σελ.22
"Από το Λευκό Πύργο ως την Αριστοτέλους με τους θερινούς κινηματογράφους, οι οποίοι διατηρούνταν μέχρι τις αρχές τους 70, η παραλία ζούσε ένα ατελείωτο ερωτικό παραλήρημα."
Θερμαϊκός κόλπος Αρχείον σελ.23 Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Μητέρα Θεσσαλονίκη", σελ.119 "Μια μέρα κυματώδη του Ιουλίου από το μπλάβο στον ορίζοντα ακρωτήριο, ξεμπούκαραν των Σαρακηνών τα πανιά, στο μυχό του κόλπου του Θερμαϊκού που παρομοιάζει με λίμνη." Το μυθιστόρημα της κυρίας Έρσης σελ.272 Συνοδεία, σελ.138
Θέρμη Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Πανόραμα και Ιστορία" σελ.86-87 "Πάνω στο σκέλος που καταλήγει στην Αινεία, στη θέση του σημερινού Σέδες, που έγινε μεγάλο χωριό, ενώ ο πύργος που διασώζονταν μέχρις εσχάτων στο κέντρο του θύμιζε την εξουσία του αγά που το'χε τσιφλίκι, λογαριάζεται ότι ήταν η Θέρμη."
Καλαμαριά Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Θεσσαλονίκη και ζωή" σελ.64-65 "Βλέποντας έτσι την πόλη μας συχνά, από το Καραμπουρνάκι, (…) ξέροντας ότι οπίσω μου είναι η Καλαμαριά, οι νεότεροι συνικισμοί προς τον άλλο δίδυμο όρμο του Αινεία, η Αρετσού στο ύψος του άκτιστου χαμηλού ισώματος, ως που συνήθως βγαίνουν περίπατο την Κυριακή, (...) "
Καραμπουρνάκι Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Θεσσαλονίκη και ζωή" σελ.64-65 "Βλέποντας έτσι την πόλη μας συχνά, από το Καραμπουρνάκι, (…) ξέροντας ότι οπίσω μου είναι η Καλαμαριά, οι νεότεροι συνικισμοί προς τον άλλο δίδυμο όρμο του Αινεία, η Αρετσού στο ύψος του άκτιστου χαμηλού ισώματος, ως που συνήθως βγαίνουν περίπατο την Κυριακή, (...)" Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Μητέρα Θεσσαλονίκη" σελ.134 "Επί Βενιζέλου προς το Καραμπουρνάκι, φυτεύτηκε σειρά σπίτια, εδώθε από την Γαλλοελληνική εταιρεία, (…)"
Κασκάρκα Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Θεσσαλονίκη και ζωή" σελ.64-65 "(…), ενώ το μάτι μου πλανιέται αντίκρυ, αρχίζοντας από τα δέντρα της Κασκάρκας, συνεχίζοντας στο βιομηχανικό τμήμα, ίσαμε τον κυματοθραύστη και τις αποθήκες του λιμένα, (…)"
Κάστρα Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Μητέρα Θεσσαλονίκη" σελ.134 "Μια λευκή λοξή γραμμή ανεβαίνοντας προς τα κάστρα, οι ασβεστωμένες πάνω στα βράχια καλύβες." Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Θεσσαλονίκη και ζωή" σελ.53-57 "Γενικά η άποψη των κάστρων μας από Βορά και βορειοδυτικά, από τη μεριά δηλαδή, που θα τ΄ αντίκρυσε ο βυζαντινός της Νικαίας Αυτοκράτωρ Ιωάννης ο Βατάτζης, όταν ήρθε από τον κήπο του Προβατά, πλησίον του Λαγκαδά, όπου είχε σταθμεύσει, να καταλάβει τη Θεσσαλονίκη, (...)" Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Πρόσωπο και πόλη" σελ.5 "Κάστρα, τάπια, το ανατολικό άκρο των τειχών απ΄όπου εισέβαλαν οι αντίθετοι και εάλω η πόλη" Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Άποψη από τα βορειοδυτικά" σελ.77-80 "Αρχινώντας από το σημείο που πάμε, τα κάστρα προς τα κάτω δείχνουν μεγάλες επιφάνειες γεμάτες με πράσινες, ελαφρά κιτρινωπές ή μαυριδερές πέτρες, ανάκατα βαλμένες μαζί με πλίνθους σε συμπαγές σύνολο." Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Σύννεφα και Αναπολήσεις" σελ.75 "Πολλές φορές κοιτώντας τη βαριά μολυβένια συννεφιά να κρέμεται πάνω από τις επάλξεις των ερειπωμένων τειχών του Κάστρου, συλλογιέμαι τον πίνακα "Το Τολέδο με καταιγίδα." Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Μητέρα Θεσσαλονίκη" σελ.122 "Τον τόπο αφού τον μάθατε λεπτομερώς, όλη υπομένοντας τη δυστυχία με τον ήλιο για να τον εκτιμήσετε, περιμένετε τις βροχές,όταν τα σύννεφα σωριάζονται παν΄απ΄τα κάστρα, θυμίζοντας την άποψη του Τολέδου απ΄το Θεοτοκόπουλο."
Κάτω Τούμπα Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Μητέρα Θεσσαλονίκη" σελ.134 "Άσπρο ψηλά σημάδι στην κορφή, μπροστά στον Καρα-Τεπέ οι φυλακές. Τα γκρίζα μικρόσπιτα δεν ξεχωρίζουν μέσα στον περίβολο της ακρόπολης. Οι γραφικές επίσης κατηφοριές, προς το ρέμα των Συκεών με τις λεύκες, από τους κήπους του Εσκίντελίκ ως το Ροδοχώρι με τ' αμπέλια, αποτελούν τα νώτα και κρύβονται."
Κήπος των Πριγκίπων Σημειώσεις εκατό ημερών σελ.176 "Στη θέση του άλλοτε Κήπου των Πριγκίπων, όπου χαιρόντουσαν οι χανούμισσες, καθισμένες σε ψηλά κιόσκια, το έμορφο βρέφος που υπήρξε ο ίδιος κάποτε, αντάμωσε μια τρελή με την οποία άρχισε να ομιλεί εγκάρδια."
κοιμητήριο της Ευαγγελίστριας Το μυθιστόρημα της κυρίας Έρσης σελ.163-164 Αρχιτεκτονική της σκόρπιας ζωής σελ.30 "Η συνοικία όπου μένω είναι στην άλλη άκρη της πόλης μας, οι δικοί μου όλοι είναι θαμμένοι στην "Ευαγγελίστρα", και όμως αισθάνθηκα μια γλυκιά οικειότητα ανάμεσα στους άγνωστους εκείνους που προσπαθούσα να διαβάσω τα ονόματά τους, απλώς και μόνο για να μπορέσω να δικαιολογήσω κάπως λογικά την ήρεμη σχέση που ένιωθα μαζί τους." Αρχείον σελ.11
Λευκός Πύργος Το μυθιστόρημα της κυρίας Έρσης σελ.245 Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Θεσσαλονίκη και ζωή" σελ.64-65 "(…) ξέροντας ότι και πίσω από τα κάστρα που' ναι στην κορυφή είναι το Ροδοχώρι και άλλοι οικισμοί, κατηφορίζοντας από τον Άγιο Παύλο και το Νοσοκομείο, στην "Ευαγγελίστρια" που βρίσκεται στ΄ άνοιγμα, που χωρίζει στα δύο την πόλη, από το Λευκό Πύργο και μέσα, από το Λευκό Πύργο και έξω (...)" Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Μητέρα Θεσσαλονίκη" σελ.134 "Στην παραλία με τα κρόσια , επέκεινα από το Λευκό Πύργο ως του Αλατίνη, βρίσκεται η εταιρεία της παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος, στο πρώτο τούτο απ΄τα λιμανάκια της νταντέλας." Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Μητέρα Θεσσαλονίκη" σελ.126 "Με μια ενθουσιώδη, θριαμβευτική και μεγαλειώδη υποδοχή, έλεγα πως θα τα κατάφερνανα συνδέσω, τον κάπως μεταγενέστερο "Λευκό Πύργο", άλλοτε "Πύργο του αίματος", που στην πλατεία μπροστά του, δείχνουν οι εικόνες το σύγχρονο Άνακτα, με την Πύλη, την στολισμένη με ωραία γλυπτά, στην πλατεία Βαρδαρίου, απ΄όπου μάλλον πρέπει να υποθέσουμε, ότι θα εισήλθε ο Παλαιολόγος." Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Τοπίο του είναι" σελ.29 "Στο Βουλεβάρτο ίσαμε το λευκό πύργο από το Συντριβάνι ανοίγει το στόμα μου." Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Θεσσαλονίκη και ζωή" σελ.65 "(…) ξέροντας ότι και πίσω από τα κάστρα που' ναι στην κορυφή είναι το Ροδοχώρι και άλλοι οικισμοί, κατηφορίζοντας από τον Άγιο Παύλο και το Νοσοκομείο, στην "Ευαγγελίστρια" που βρίσκεται στ΄ άνοιγμα, που χωρίζει στα δύο την πόλη, από το Λευκό Πύργο και μέσα, από το Λευκό Πύργο και έξω (...)" Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Πανόραμα και Ιστορία" σελ.84 "Από την τάπια, απ΄όπου σήμερα ρίχνονται αι πανηγυρικοί και χαιρετιστήριοι κανονιοβολισμοί, το κάστρο δίχως διακοπή κατέβαινε σε ευθεία γραμμή μέχρι το Λευκό Πύργο, καθορίζοντας προς τα Ανατολικά το σχήμα της πόλης." Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Μητέρα Θεσσαλονίκη" σελ.126 "Με μια ενθουσιώδη, θριαμβευτική και μεγαλειώδη υποδοχή, έλεγα πως θα τα κατάφερνανα συνδέσω, τον κάπως μεταγενέστερο "Λευκό Πύργο", άλλοτε "Πύργο του αίματος", που στην πλατεία μπροστά του, δείχνουν οι εικόνες το σύγχρονο Άνακτα, με την Πύλη, την στολισμένη με ωραία γλυπτά, στην πλατεία Βαρδαρίου, απ΄όπου μάλλον πρέπει να υποθέσουμε, ότι θα εισήλθε ο Παλαιολόγος." Υδάτων υπερκχείλιση σελ.132 " (…) μου δώκαν τη δυνατότητα να επεξεργαστώ υλικώτερα, τον πέριξ της κυρίαρχης μορφής Λευκό Πύργο της συμπρωτεύουσας Θεσσαλονίκης. Τον επί Τουρκοκρατίας λεγόμενο Μπέας Κουλέ ή Κανλή Κουλέ, που θα πει Πύργος Αίματος." Πραγματογνωσία σελ.146
λόφος του Καρα - Τεπέ Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Μητέρα Θεσσαλονίκη" σελ.134 "Άσπρο ψηλά σημάδι στην κορφή, μπροστά στον Καρα-Τεπέ οι φυλακές. Τα γκρίζα μικρόσπιτα δεν ξεχωρίζουν μέσα στον περίβολο της ακρόπολης. Οι γραφικές επίσης κατηφοριές, προς το ρέμα των Συκεών με τις λεύκες, από τους κήπους του Εσκίντελίκ ως το Ροδοχώρι με τ΄αμπέλια, αποτελούν τα νώτα και κρύβονται."
Μεγάλο Καραμπουρνού Πραγματογνωσία/ "Μια εκδρομή" σελ.172
Μεταμόρφωση του Σωτήρος Αρχιτεκτονική της σκόρπιας ζωής σελ.198 "Η εκκλησία του Αγίου Χαραλάμπου στη Θεσσαλονίκη, θυμήθηκε κάποιος απ΄όλους, ότι έχει εντελώς κρυφτεί, πίσω από τις ψηλές καινούριες πολυκατοικίες. Τα ίδια και χειρότερα αναπόλησε ένας άλλος αναφορικώς με τη σημερινή κατάσταση του Ναού της Αγίας Μεταμορφώσεως του Σωτήρος."
Μοναστηριού Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Θεσσαλονίκη και ζωή" σελ.64-65 "(…) παράμεσα από την πλατεία Ελευθερίας τον Βαρδάρη, όπου άλλοτε υπήρχε βασιλική δίοδος, η "Χρυσή Πύλη" στην αφετηρία της οδού Μοναστηρίου, που προέκταση της Εγνατίας οδηγεί στους κάμπους της Μακεδονικής υπαίθρου (…)"
μονή Βλατάδων Το μυθιστόρημα της κυρίας Έρσης σελ.246 μονή Βλατάδων Προς εκκλησιασμό σελ.95 Μονή Βλατάδων
Μπάρα Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Πανόραμα και Ιστορία" σελ.84 "Έξω από τη λεγόμενη "Χρυσή Πύλη" του Βαρδαρίου, μας λεν ότι υπήρχε μια Αμπάρα με λιμνάζοντα νερά, εστία νοσογόνων μολύνσεων για το Άστυ.Και απ΄αυτή κατόπι την Αμπάρα, πήρε τ΄όνομά της η γνωστή κακόφημος συνοικία (…) νέου σιδηροδρομικού σταθμού"
Μπαχτσέ Τσιφλίκι Πραγματογνωσία/ "Μια εκδρομή" σελ.169
Μύλος του Αλατίνη Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Θεσσαλονίκη και ζωή" σελ.64-65 " (…) το "Λουξεμβούργο" που ΄ταν άλλωστε μοναστήρι καθολικών, το Μύλο του Αλατίνη λιγάκι πιο εδώ στην καμπή, (…)"
ναός των Δώδεκα Αποστόλων Ανδρέας Δημακούδης σελ.227 "Θα μου πείτε, πιθανόν, αυτό που ο ίδιος σκέφτηκα κάποτε ανεβαίνοντας τις σκαλωσιές, της αποκαθιστάμενης τότε στην αρχαία της μορφή Εκκλησίας των Δώδεκα Αποστόλων της Θεσσαλονίκης, μετά την αφαίρεση των επιχρισμάτων, των αιώνων της μετατροπής της σε τέμενος μουσουλμανικό, για συντήρηση των διασωθέντων από τη φθορά τμημάτων." Πραγματογνωσία σελ.210 Αρχιτεκτονική της σκόρπιας ζωής σελ.25-27 "Η Εκκλησία των Αγίων Δώδεκα Αποστόλων, καθολικό παλαιάς σεβάσμιας Μονής, που πιθανό να΄φθανε ίσαμε πιο κάτω, εκτός του Ναού, στην οδό Παπαρρηγοπούλου, (…) που επιστέφει το διαμορφωμένο σε τετράγωνο κεντρικό κλίτος του Ναού." Σημειώσεις εκατό ημερών σελ.115 "(…) δίπλα στην είσοδο του ιερού Ναού των Δώδεκα Αποστόλων, στη Θεσσαλονίκη, όπου εσωτερικώς από πάνω διασώζεται τμήμα τοιχογραφίας, θαυμαστής τονικής ενότητος, της χρωματικής κλίμακος του κυανού της θάλασσας με ελαφρό μαΐστρο, το οποίο απεικονίζει τα Εισόδια της Θεοτόκου στο Ναό, (...) " Σημειώσεις εκατό ημερών σελ.126 "Έτσι π.χ. συμβαίνει με το χέρι που κρατάει το Ευαγγέλιο, στον κεντρικό από τους πέντε τρούλους των Δώδεκα Αποστόλων της Θεσσαλονίκης, όπου το Παντοκρατορικό Πρόσωπο έχει κατά την περίοδο της δουλείας καταστραφεί." Υδάτων υπερκχείλιση σελ.26 "Προχτές βλέπαμε κι εξηγούσαμε τις λεπτομέρειες του κτίσματος των Δώδεκα Αποστόλων. Οι προφήτες στέκουν κάτω απ΄τον Παντοκράτωρα με το Ευαγγέλιο." Προς εκκλησιασμό σελ.50 Προς εκκλησιασμό σελ.153 Αρχείον σελ.236 Παλαιότερα ποιήματα και νεώτερα πεζά σελ.101 "Ήμουν ίδιος εγώ μόνος, μέσα σ΄ένα τρομερά έντονο άσπρο φως, φορώντας άσπρο χιτώνα, όπως η ασκητική μορφή, στη μισοκατεστραμμένη τοιχογραφία, μπαίνοντας δεξιά στο νάρθηκα του ιερού ναού των Δώδεκα Αποστόλων της Θεσσαλονίκης."
Νέα Ευκαρπία Αρχιτεκτονική της σκόρπιας ζωής σελ.45-49 "Θάνατος επίσης δεν είναι η κίνηση της φτώχειας στα χαμηλότερα από το επίπεδο του δρόμου παραπήγματα του συνοικισμού Σταυρουπόλεως που περνάμε πριν φτάσουμε αντίκρυ στο χωριό Νέα Ευκαρπία;"
Νεάπολη Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Μητέρα Θεσσαλονίκη" σελ.134 "Οι γραφικές επίσης κατηφοριές προς το ρέμα των Συκεών με τις λεύκες, από τους κήπους του Εσκίντελίκ ως το Ροδοχώρι με τ΄ αμπέλια, αποτελούν τα νώτα και κρύβονται. Όσα μονάχα αναλογούν πάνω στον ώμο, διακρίνονται από την κοινότητα Νεαπόλεως."
νεκροταφείο της Αγίας Παρασκευής Αρχιτεκτονική της σκόρπιας ζωής σελ.31 "Τάχα, συλλογίστηκα λοιπόν, εκεί μέσα στο οστεοφυλάκιο της Αγίας Παρασκευής η ευτυχία δε θα μπορούσε να ανθήσει, σαν κήπος που καλλιεργούμε, με λουλούδια και μυριστικά που προσπαθεί να μιμηθεί το φτωχό πιάτο με τα κόλλυβα, που καταλάμπει το μελένιο αναμμένο κερί;"
Ντεπώ Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Μητέρα Θεσσαλονίκη" σελ.132 "Είναι αλήθεια επίπονο από το Ντεπώ, να παίρνεις με τα πόδια το δρόμο, ως την αγορά με λάσπες και κρύο. Συγκινητικό σ΄όλο το μάκρος το θέαμα από τα σκόρπια άτομα που περπατούν."
Ξηροκηρήνη " Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Μητέρα Θεσσαλονίκη" σελ.134 "Στην Ευαγγελίστρια τα κυπαρίσσια μουντά, όπως και στης Αγίας Παρασκευής το μάντρωμα, στη θέση όπου ετελειώθη ένας Νεομάρτυρας, κοντά στη μυρμηκιά της Ξηροκρήνης."
οδός Αριστοτέλους Πραγματογνωσία σελ.49
οδός Μοναστηριού Μητέρα Θεσσαλονίκη/ "Μητέρα Θεσσαλονίκη" σελ.65 "(…) παράμεσα από την πλατεία Ελευθερίας τον Βαρδάρη, όπου άλλοτε υπήρχε βασιλική δίοδος, η "Χρυσή Πύλη" στην αφετηρία της οδού Μοναστηρίου, που προέκταση της Εγνατίας οδηγεί στους κάμπους της Μακεδονικής υπαίθρου (…)"
Όσιος Δαυίδ Πραγματογνωσία σελ.138 Αρχιτεκτονική της σκόρπιας ζωής σελ.127 "Το Σάββατο που μας πέρασε, μαζί με το φίλο μου Δ.Γ.Ι., είχαμε πάει ίσαμε τον Όσιο Δαβίδ, να θαυμάσουμε ανεβαίνοντας τις σκαλωσιές, το μεγάλο ψηφιδωτό της κόγχης του ιερού που καθαρίστηκε και κατέλαμψαν εκ νέου οι παλαιές αρμονίες των χρωματουργιών του." Σημειώσεις εκατό ημερών σελ.181 "Παράδειγμα συγχύσεως της Θεοτόκου Μητρός, προς τον εξ΄αυτής λαβόντα το ανθρώπινο ένδυμα Θεόν Λόγον, Παιδίον Νέον και προ Αιώνων Θεόν, αναφέρεται στην ιστορία του Ναϊδρίου του από Θεσσαλονίκης Οσίου Δαβίδ." Προς εκκλησιασμό σελ.50
Βιβλιογραφία
[επεξεργασία]Έργα αναφοράς του Νίκου-Γαβριήλ Πεντζίκης Ανδρέας Δημακούδης και άλλες μαρτυρίες χαμού και δεύτερης πανοπλίας, εκδ. Α.Σ.Ε, Θεσσαλονίκη 1982, (α' έκδ. 1935). Ο πεθαμένος και η Ανάσταση, εκδ. Άγρα, Αθήνα 1987, (α΄έκδ.1944). Πραγματογνωσία και άλλα επτά κείμενα μυθοπλασίας νεωτερικής, εκδ. Α.Σ.Ε, Θεσσαλονίκη 1984, (α΄έκδ.1950). Βορυφρύνη, εκδ. Άγρα, Αθήνα 1982. Αρχιτεκτονική της σκόρπιας ζωής και άλλα μεταγενέστερα κείμενα, εκδ. Α.Σ.Ε, Θεσσαλονίκη 1987, (α΄ έκδ. 1963) Το μυθιστόρημα της κυρίας Έρσης, εκδ. Άγρα , Αθήνα 1992 (α΄έκδ.1963). Μητέρα Θεσσαλονίκη, εκδ. Κέδρος, Αθήνα 1994, (α΄ έκδ. 1970). Προς εκκλησιασμό, εκδ. Α.Σ.Ε, Θεσσαλονίκη 1986 (α΄ έκδ. 1970). Συνοδεία, εκδ. Α.Σ.Ε, Θεσσαλονίκη 1984 (α΄ έκδ. 1971). Ομιλήματα, εκδ. Ακρίτας, Αθήνα 1992 (α΄εκδ. 1972). Σημειώσεις εκατό ημερών, εκδ. Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1988, (α΄ έκδ.1973). Αρχείον, εκδ. Α.Σ.Ε, Θεσσαλονίκη 1991, (α΄ έκδ. 1974). Παλαιότερα ποιήματα και νεώτερα πεζά, εκδ. Α.Σ.Ε, Θεσσαλονίκη 1988, (α΄ έκδ.1980). Πόλεως και νομού Δράμας παραμυθία, εκδ. Άγρα, Αθήνα 1999, (α΄ έκδ.1981). Υδάτων υπερεκχείλιση, εκδ. Παρατηρητής, Θεσσαλονίκην 1990.