Οδηγός χρήσης του Debian/Σύστημα διαχείρισης Πακέτων

Γενικά ένα Σύστημα διαχείρισης πακέτων είναι μια συλλογή από προγράμματα-εργαλεία και συμβάσεις που μας επιτρέπουν την αυτοματοποίηση εργασιών εγκατάστησης,αναβάθμισης, ρύθμισης και αφαίρεσης λογισμικού.

Απαιτήσεις

Από ένα σύστημα διαχείρισης πακέτων λογισμικού θέλουμε:

• Εύκολη εγκατάσταση και απεγκατάσταση.
• Δυνατότητα εκτέλεσης σεναρίων πριν και μετά την εγκατάσταση ( installation & deinstallation hooks)
• Διαχείριση αρχείων διαμόρφωσης
• Διαχείριση εξαρτήσεων
• Δυνατότητα αναβάθμησης πακέτων/συστήματος

Πακέτα .deb

Που μπορούμε να βρούμε πακέτα deb ;

1. Στα επίσημα αποθετήρια του debian παγκοσμίως
   1. Από τον πρωταρχικό ελληνικό καθρεπτισμό του debian
2. Τοπικά στον υπολογιστή μας , στον κατάλογο /var/cache/apt/archives/. Σε αυτόν τον κατάλογο περιέχονται αντίγραφα πακέτων που κατεβάσαμε με το apt-get ή το synaptic και τα εγκαταστήσαμε.
3. Από την κεντρική ιστοσελίδα αναζήτησης πακέτων του debian. Από εδώ μπορείτε:
   1. να δείτε κατηγοριοποιημένες λίστες των πακέτων των εκδόσεων του debian πχ της σταθερής έκδοσης.
   2. και να κάνετε αναζητήσεις είτε με βάση το όνομα , τις περιγραφές ή συγκεκριμένα αρχεία των πακέτων.
4. Σε αποθηκευτικά μέσα που περιέχουν μια έκδοση του debian ( cd/dvd , flash memory κτλ).

Ανατομία ενός πακέτου

Πριν εισέλθουμε στα εσώτερα ενός πακέτου ας δούμε τη δομή που έχει το όνομα του αρχείου του πακέτου. . Η γενική δομή του αρχείου του πακέτου είναι η όνομαπακέτου_έκδοση_αρχιτεκτονική.deb ή όνομα_VVV-RRR_AAA.deb όπου:

• VVV ο αριθμός της έκδοσης
• RRR η έκδοση του debianized πακέτου, και
• ΑΑΑ η αρχιτεκτονική ,πχ i386 , amd64 , mips κτλ.

Σταματήστε να διαβάζετε δυο λεπτά και μεταβείτε στο ελληνικό αποθετήριο και πλοηγηθείτε στα πακέτα που περιλαμβάνει ένα αποθετήριο.

Η βασική δομή ενός πακέτου deb μπορεί να εξεταστεί με την εντολή

 $ ar -t όνομα_VVV-RRR_AAA.deb
  debian-binary
  control.tar.gz
  data.tar.gz

• To αρχείο debian-binary περιέχει έναν μαγικό αριθμό που επεξηγεί την έκδοση του deb μορφοτύπου.
• Η συμπιεσμένη αρχειοθήκη control.tar.gz περιέχει αρχεία με πληροφορίες ελέγχου και
• η συμπιεσμένη αρχειοθήκη data.tar.gz περιέχει τα καθαυτό χρήσιμα αρχεία που θα εγκατασταθούν.

Άσκησεις

1. Βρείτε δύο αγαπημένα σας πακέτα. Μεταφορτώστε τα σε έναν δοκιμαστικό σας κατάλογο.
2. Με χρήση της εντολής ar -x εξάγετε τα αρχεία ενός πακέτου.
3. Με χρήση της εντολής tar xzvf αποσυμπιέστε και εξάγεται τα περιεχόμενα των αρχείων που εξάγαγατε στη προηγούμενη άσκηση.

Πιθανές εργασίες

• Έχουμε υπόψη μας ένα όνομα αρχείου και θέλουμε να δούμε σε ποιό πακέτο (που πιθανώς να μήν έχουμε εγκατεστημένο) ανήκει.

Αυτό μπορούμε να το καταφέρουμε με την εντολή apt-file search <string> . Η βασική εργασία του apt-file είναι να καθορίσει ποιό πακέτο παρέχει ένα συγκεκριμένο αρχείο. Για παράδειγμα αν κάποιος σαν πει ότι χρειάζεστε το εργαλείο ifconfig θα βρείτε ότι παρέχεται από το πακέτο net-tools.

• Θέλουμε να βρούμε ένα πακέτο προς εγκατάσταση κάνοντας μια αναζήτηση βάση κάποιων κριτηρίων,

• Θέλουμε να αναβαθμίσουμε το σύστημά μας από μια σταθερή έκδοση στην επόμενη σταθερή εκδοση.

Σχετικά προγράμματα

• aptitude Πρόγραμμα πρόσοψη του APT , λειτουργία μέσω διεπαφής τερματικού.
• dselect Πρόγραμμα πρόσοψη του dpkg , λειτουργία μέσω διεπαφής τερματικού.
• dpkg Το dpkg είναι το βασικό πρόγραμμα του συστήματος αρχείων του Debian
  • dpkg-deb Έρευνα και χειρισμός πακέτων deb.
  • dpkg-query Ερωτήματα προς τη βάση δεδομένων πακέτων
• APT(Advanced Packaging Tool). Συλλογή από βοηθητικά προγράμματα και βιβλιοθήκες που αποτελούν μια πρόσοψη του dpkg ποιό εξελιγμένη και ικανή να διαχειριστεί και να επιλύσει τις εξαρτήσεις των πακέτων.
  • apt-file βοήθημα γραμμής εντολών με το οποίο μπορούμε να ψάξουμε για ένα αρχείο σε πακέτα που είναι διαθέσιμα (δεν χρειάζεται να είναι εγκατεστημένα) στο σύστημά μας ή να δούμε τα αρχεία ενός διαθέσιμου πακέτου. Αυτό γίνεται εφόσον ο υπολογιστής μας μπορεί να βρεί το αρχειό Contentsπου είναι στα αποθετήρια. Αρχικά πρέπει όμως να εκτελέσουμε την εντολή apt-file update προκειμένου να έχει το πρόγραμμα τοπικά τα αρχεία Contents των αποθετηρίων. Πρακτικά είναι μια διεπαφή προς τα αρχεία Contents-xxxx.gz που υπάρχουν στα αποθετήρια.

Μια δεξιότητα που θέλουμε να έχουμε πρόχειρη σε περίπτωση που κάτι πάει στραβά είναι η δυνατότητα επισκόπησης του ιστορικού των ενεργειών αυτών τον προγραμμάτων.

Δυστυχώς μπορεί να δημιουργηθούν προβλήματα όταν μπερδεύεται τις χρήσεις πχ των apt-get , dpkg , aptitude ,synaptic.. Καλό είναι να μένετε πιστοί σε ένα εργαλείο διαχείρισης των πακέτων σας.

dpkg

• εγκατάσταση
• αφαίρεση
• dpkg-deb
• dpkg-

Σχετικά αρχεία

• dpkg
  • /var/lib/dpkg
  • /var/lib/dpkg/updates
  • /var/lib/dpkg/parts
  • /var/lib/dpkg/info
  • /var/lib/dpkg/alternatives

APT (Advanced Packaging Tool)

Γενικά

Το APT (Advanced Packaging Tool) συχνά εξυμνείται σαν ένα από τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά της διανομής Debian.

Δεν υπάρχει συγκεκριμένο πρόγραμμα "apt", το apt είναι το όνομα ενός πακέτου που περιέχει ένα σύνολο από εργαλεία και βιβλιοθήκες που υποστηρίζουν την λειτουργικότητά του.

Ένα σημαντικό μέρος του apt είναι μια βιβλιοθήκη συναρτήσεων γραμμένη σε C++ (μαζεμένες σε ένα ξεχωριστό αρχείο , το libapt) η οποία βιβλιοθήκη χρησιμοποιείται από τα προγράμματα προσόψεις που χειρίζονται πακέτα, όπως το apt-get και το apt-cache. Αυτά είναι τα ποιό συχνά χρησιμοποιούμενα λόγω της απλότητάς τους και καθολικότητας αφού έχουν και τα δύο προτεραιότητα "important" σε όλες τις τρέχουσες εκδόσεις του Debian και συνεπως είναι προκαταβολικά εγκατεστημένα σε μια προκαθορισμένη εγκατάσταση Debian. Το Apt λειτουργικά μπορεί να θεωρηθεί σαν μια πρόσοψη του dpkg, και μια φιλικότερη πρόσοψη σε'αυτό από το dselect.Ενώ το dpkg εκτελεί ενέργειες σε μεμονωμένα πακέτα, τα εργαλεία apt χειρίζονται σχέσεις (κυρίως εξαρτήσεις) ανάμεσα σ'αυτά, καθώς και διαχείριση πηγών και διαχείριση υψηλού επιπέδου αποφάσεις σχετικές με εκδόσεις (παρακολούθηση έκδοσης και κάρφωμα έκδοσης).

Ένα σημαντικό χαρακτηριστικό του APT είναι ο τρόπος που καλεί το dpkg - κάνωντας τοπολογική ταξινόμηση της λίστας των πακέτων που πρόκεται να εγκατασταθούν ή να απομακρυνθούν και καλεί το dpkg στην καλύτερη πιθανή ακολουθία.

Λειτουργία και Χρήση

Συνοπτικά τα βοηθητικά προγράμματα του APT

• apt-get ( εγκατάσταση , απομάκρυνση , ανανέωση λίστας διαθέσιμων πακέτων , αναβάθμιση )
  • apt-get {[update] | [upgrade] | [dselect-upgrade] | [install pkg...] | [remove pkg...] |[purge pkg...] | [source pkg...] | [build-dep pkg...] | [check] | [clean] | [autoclean] [autoremove]}
• apt-cache ( αναζήτηση πληροφοριών στην βάση δεδομένων του apt )
  • apt-cache search όροι-αναζήτησης
• apt-file εξελιγμένες δυνατότητες αναζήτησης
• apt-cdrom ( προσθήκη ενός αποθετηρίου ενός cd/dvd στη λίστα διαθέσιμων πακέτων )
• apt-config ( διαμόρφωση του apt )
• apt-key
• apt-mark

Γενική λειτουργία

Το APT είναι μια πρόσοψη του dpkg (το οποίο το χρησιμοποιεί κατά την λειτουργία του) που παρέχει την υπηρεσία της διαχείρισης πακέτων επιλύοντας πιθανά προβληματα εξαρτήσεων.

Για να εκπληρώσει το σκοπό του το APT διατηρεί μια λίστα από διαθέσιμα πακέτα στο sources.list την οποία ο διαχειριστής ανανεώνει συχνά με την λίστα των πακέτων που παρέχεται στα αποθετήρια του Debian καθώς και σε αποθετήρια που περιέχονται σε αποθηκευτικά μέσα όπως DVD, τοπικές συλλογές , μή επίσημα αποθετήρια (πχ: multimedia , backports ) κτλ. Μετά από κάθε ανανέωση το , APT αναλύει την πληροφορία εξαρτήσεων κάθε πακέτου και υπολογίζει ένα δένδρο εξαρτήσεων χρησιμοποιώντας θεωρία γραφημάτων

Όταν δίνεται εντολή στο APT να ανανεώση την λίστα του των διαθέσιμων πακέτων με την εντολή apt-get update , αυτό προχωράει σε λήψη των διαφόρων αρχείων Packages των οποίων η τοποθεσία είναι κωδικοποιημένη στο αρχείο /etc/apt/sources.list. Κάθε συστατικό που αναφέρεται σε μια γραμμή του αντιστοιχεί σε ένα ξεχωριστό αρχείο Packages, ενώ γραμμές που έχουν τεθεί μονο σε ένα πλήρες μονοπάτι αντιστοιχούν μόνο σε ένα μόνο αρχείο Packages.

Πχ η παρακάτω γραμμή στο /etc/apt/sources.list

deb http://debian.otenet.gr/debian/ lenny main contrib non-free

θα οδηγούσε την εντολή apt-get update να κάνει λήψη των παρακάτω αρχείων (για i386 αρχιτεκτονική)

http://debian.otenet.gr/debian/dists/lenny/main/binary-i386/Packages.gz
http://debian.otenet.gr/debian/dists/lenny/contrib/binary-i386/Packages.gz
http://debian.otenet.gr/debian/dists/lenny/non-free/binary-i386/Packages.gz

Εγκατάσταση , απομάκρυνση , ανανέωση λίστας, αναβάθμιση

Με την λίστα διαθέσιμων πακέτα ενημερωμένη apt-get update μπορείτε να εκτελέσετε την

    # apt-get install xchat

για να εγκαταστήσετε τα επιθυμητά πακέτα.

Το APT θα ψάξει στην λίστα διαθέσιμων του για την τελευταία έκδοση του πακέτου αυτού και θα την ανακτήσει από το αντίστοιχο αρχείο όπως αυτό καθορίζεται στο sources.list. Σε περίπτωση που το πακέτο αυτό εξαρτάται από ένα άλλο -- όπως στη συγκεκριμένη περίπτωση -- το APT θα ελέγξει τις εξαρτήσεις του και θα εγκαταστήσει τα απαραίτητα πακέτα. Δείτε αυτό το παράδειγμα: εγκατάστασης του πλοηγού στο ηλιακό μας σύστημα celestia:

# apt-get install celestia
Ανάγνωση Λιστών Πακέτων... Ολοκληρώθηκε
Κατασκευή Δένδρου Εξαρτήσεων                  
Reading state information... Ολοκληρώθηκε             
Τα ακόλουθα επιπλέον πακέτα θα εγκατασταθούν:
celestia-common celestia-kde htdig khelpcenter liblua5.1-0 lockfile-progs
Προτεινόμενα πακέτα:
celestia-common-nonfree stellarium htdig-doc
Τα ακόλουθα ΝΕΑ πακέτα θα εγκατασταθούν:
celestia celestia-common celestia-kde htdig khelpcenter liblua5.1-0 lockfile-progs
0 αναβαθμίστηκαν, 7 νέο εγκατεστημένα, 0 θα αφαιρεθούν και 998 δεν αναβαθμίζονται.
Χρειάζεται να μεταφορτωθούν 24,4MB από αρχεία.
After this operation, 55,1MB o
Θέλετε να συνεχίσετε [Ν/ο]; 

Το πακέτο celestia εξαρτάται από τις κοινόχρηστες βιβλιοθήκες και τα πακέτα που αναφέρονται, επομένως το APT πρέπει να τα ανακτήσει και αυτά . Εάν είχατε καθορίσει τα ονόματα αυτών των βιβλιοθηκών στη γραμμή εντολών του apt-get, το APT δεν θα ρωτούσε εάν θέλετε να συνεχίσετε· θα δεχόταν αυτόματα ότι θέλετε να εγκαταστήσετε όλα αυτά τα πακέτα.

Αυτό σημαίνει ότι το APT ρωτάει για επιβεβαίωση μόνο όταν πρέπει να εγκαταστήσει πακέτα τα οποία δεν είχαν καθοριστεί στην γραμμή εντολών.

Οι ακόλουθες επιλογές για το apt-get μπορεί να είναι χρήσιμες:

    -h  This help text.
    -d  Download only - do NOT install or unpack archives
    -f  Attempt to continue if the integrity check fails
    -s  No-act. Perform ordering simulation
    -y  Assume Yes to all queries and do not prompt
    -u  Show a list of upgraded packages as well

Πολλαπλά πακέτα μπορούν να επιλεγούν για εγκατάσταση σε μία γραμμή. Αρχεία τα οποία έχουν 'κατεβαστεί' από το δίκτυο τοποθετούνται στον κατάλογο /var/cache/apt/archives για να μπορούν να εγκατασταθούν αργότερα.

Κάρφωμα πακέτων

Αν κάνετε pin ένα πακέτο τότε αυτό δεν αναβαθμίζεται αν υπάρχει διαθέσιμη καινούργια έκδοση και ζητηθεί ανανέωση του συστήματος. Παράδειγμα χρήσης του pinning Artrage και wine

Αναζήτηση πληροφοριών στην βάση του APT

Μέχρι εδώ όλα καλά, η εγκατάσταση πακέτων με το APT είναι εύκολη εφόσον γνωρίζεις το όνομα του πακέτου. Στην περίπτωση όμως που δεν γνωρίζεις το όνομα παρά μόνο κάποια λέξη σχετική με την παρεχόμενη λειτουργία ή κάποιο αρχείο του πακέτου τότε πρέπει να χρησιμοποιήσεις τα εργαλεία αναζήτησης στην βάση του που παρέχει το APT για να βρείς το επιθυμητό όνομα ενός πακέτου καθώς και διάφορους δικτυακούς σχετικούς μ´αυτό πόρους.

Στον ιστότοπο πακέτα debian μπορείται να χρησιμοποιήσετε μια διαπαφή του παγκόσμιου ιστόυ για να κάνετε ερωτήματα στην βάση των διαθέσιμων πακέτων πειραματιζόμενη με την ποικιλία της λειτουργικότης που προσφέρεται.

Μπορείται όμως να έχετε πρόσβαση σε αυτήν την λειτουργικότητα πρόσβασης στην βάση διαθεσίμων πακέτων και μέσα από την γραμμή εντολών χρησιμοποιώντας τις εντολές apt-cache και apt-file (υπάρχει σε ξεχωριστό deb πακέτο).Με αυτές τις εντολές δεν μπορούμε να αλλάξουμε το σύστημά μας αλλά μπορούμε να βρούμε ενδιαφέροντες πληροφορίες από τη λίστα διαθέσιμων πακέτων και τα μεταδεδομένα τους.

• apt-cache search κανονική-έκφραση ... // αναζήτηση στα ονόματα και στις περιγραφές των διαθέσιμων πακέτων με βάση τις κανονικές εκφράσεις ορίσματα. Είναι δυνατό να περιορίσετε την αναζήτησή σας μόνο στα ονόματα των πακέτων με την επιλογή -n ή --names-only
• apt-cache show πκτ // εμφανίζει όλες πληροφορίες του πακέτου. Αυτό μπορείτε να το επιτύχετε και με την επιλογή -f ή --full στα διάφορα ερωτήματά σας.
• apt-cache stats // εμφανίζει συγκεντρωτικά στατιστικά για την ενδιάμεση μνήμη που περιέχει όλα τα διαθέσιμα πακέτα.
• apt-cache showpkg πκτ πκτ ... //εμφανίζειτις διαθέσιμες εκδώσεις και εξαρτήσεις και αντίστροφες εξαρτήσεις για τα δωθέντα πκτ.
• apt-cache depends πτκ // δείτε όλες τις εξαρτήσεις ενός πακέτου
• apt-cache rdepends πκτ // δείτε όλες τις αντίστροφες (reverse) εξαρτήσεις ενός πακέτου (πακέρα που εξαρτώνται από το πκτ
• apt-cache pkgnames // εμφανίζει μια λίστα με τα ονόματα όλων των εγκατεστημέων πακέτων
• apt-cache showsrc όνμ //εμφανίζει τα πακέτα πηγαίου κώδικα που στο όνομά του περιέχουν το όρισμα ονμ που δώθηκε.
• apt-cache dotty πκτα // δίνει σαν έξοδο τις σχέσεις ανάμεσα στα πακέτα σε μορφή χρήσιμη από το πακέτο graphviz. (πχ # apt-cache libc apt > data # dotty data )
• apt-file search αρχείο //αναζήτηση πακέτου που περιέχει το αρχείο

Προσθήκη αποθετηρίου

Οι ποιό συχνά χρησιμοποιημένες εντολές του apt-get είναι οι apt-get install όνομα πακέτου , apt-get update, upgrade και apt-get dist-upgrade.

APT Αρχεία

• /etc/apt/sources.list : Τοποθεσίες λήψης πακέτων.
• /etc/apt/sources.list.d/ : Επιπρόσθετα κομμάτια της λίστας πηγών.
• /etc/apt/apt.conf : Αρχείο διαμόρφωσης APT.
• /etc/apt/apt.conf.d/ : Κομμάτια αρχείου διαμόρφωσης APT.
• /etc/apt/preferences : Αρχείο προτιμήσεων εκδόσεων. Εδώ μπορείς να καθορίσεις το κάρφωμα πακέτων , δηλ.. την προτίμηση να πάρεις κάποια συγκεκριμένα πακέτα από διαφορετική πηγή ή από διαφορετική έκδοση από αυτήν που περιέχει μια διανομή.
• /var/cache/apt/archives/ : Περιοχή αποθήκευσης για τα ληφθέντα αρχεία πακέτων
• /var/cache/apt/archives/partial/  : Περιοχή αποθήκευσης για αρχεία πακέτων που βρίσκονται σε μεταφορά.
• /var/lib/apt/lists/ : Περιοχή αποθήκευσης για πληροφορίες κατάστασης για κάθε πηγή πακέτων που αναφέρεται στο αρχείο sources.list
• /var/lib/apt/lists/partial/  : Περιοχή αποθήκευσης για κατάσταση πληροφοριάς για πακέτα σε διακίνηση (in transit).

Synaptic

synaptic κεντρική οθόνη

προτιμήσεις διανομή του synaptic

Ρυθμίσεις->Προτιμήσεις->Διανομή Αν θέλουμε να αναβαθμίσουμε ένα πακέτο από ένα διαφορετικό αποθετήριο (πχ έχουμε το open office 2.4 και μαθαίνουμε ότι η έκδοση 3 είναι μόνο στο πειραματικό(experimental) αποθετήριο) τότε μπορούμε να επιλέξουμε την προεπιλεγμένη συμπεριφορά του synaptic μέσω των επιλογών διανομής όπως βλέπουμε και στην διπλανή εικόνα.

Δημιουργία γραφημάτων

Προκειμένου να δημιουργήσετε γραφήματα εξαρτήσεων θα χρειαστήτε το πακέτο debtree από τηνιστοσελίδα του debtree. Αυτό εξαρτάται από το dctrl-tools το οποίο υπάρχει στην stable διανομή. Επίσης θα χρεαστείτε το πακέτο graphviz που επίσης υπάρχει στην stable. Αφού τα έχετε εγκαταστήσει μπορείτε να δώσετε μια εντολή όπως στο παράδειγμα που ακολουθεί και κατόπιν με ένα πρόγραμμα εμφάνισης εικόνων να δείτε τον τελικό γράφο.

1. debtree --no-recommends --no-alternatives --max-depth=10 --no-skip freeciv-client-gtk | dot -T png > YOUR-DEP-GRAPH.png
2. eog YOUR-DEP-GRAPH.png

Σύνδεσμοι

• debtree Δημιουργία γράφων εξαρτήσεων πακέτων
• lesspipe Φίλτρο του προγράμματος φυλλομέτρησης less
• apt-rdepends Δημιουργία υπολογισμός γράφων εξαρτήσεων πακέτων
• springgraph

Σχετικά αρχεία

• apt
  • /var/cache/apt/archives Αρχεία τα οποία έχουν 'κατεβαστεί' από το δίκτυο τοποθετούνται στον κατάλογο /var/cache/apt/archives για να μπορούν να εγκατασταθούν αργότερα.

• aptitude
  • /var/lib/aptitude

• Αρχεία κατοπτριστή Debian

Σε μια αρχειοθήκη του debian όπως την ftp.gr.debian.org/debian/dists/Debian4.0r4a/ μπορούμε να διακρίνουμε τα εξής αρχεία:

• • Contents-xxx.gz Πχ,το Contents-ia64.gz περιέχει όλα τα αρχεία που υπάρχουν σε όλα τα πακέτα της διανομής.
    • This file maps each file available in the Debian GNU/Linux system to the package from which it originates. It includes packages from the DIST distribution for the ARCH architecture.
  • Release
  • Release.gpg
  • ChangeLog

Και στους υποκατάλογους contrib/binary-xxx , main/binary-xxx , non-free/binary-xxx υπάρχουν τα αρχεία

• • Packages.gz Το αρχείο αυτό περιέχει κατάλογο όλων των πακέτων και τα μεταδεδομένα κάθε ένος από αυτά.
  • Release